Malamig ang aircon sa maliit na opisina ngunit pawis na pawis si Noel habang hawak ang mop.
Alas-diyes na ng gabi, tahimik na ang buong gusali ng produksiyon. Sa labas ng bintana, tanaw niya ang ilaw ng siyudad, kumikislap na parang mga bituing malayo sa kanya. Sa loob naman, tanging ugong ng aircon at mahinang tiktak ng wall clock ang maririnig.
“Konti na lang, Noel,” bulong niya sa sarili. “Isang office na lang, makakauwi ka na. Makakabili ka na ng gatas ni Mae.”
Si Noel ay isang tagalinis sa isang kilalang film production company. Dati siyang helper sa hardware, tricycle driver, kung anu-anong raket, basta may maipangkain lang sa pamilya. Pero simula nang ma-stroke ang asawa niya at maospital, napilitan siyang tanggapin kahit anong trabahong permanenteng may sahod—kahit janitor.
Habang pinupunasan niya ang salamin ng mesa sa dulo ng hallway, napatingin siya sa mga poster sa dingding: malalaking larawan ng mga pelikulang pumatok sa takilya. At sa halos lahat ng iyon, iisang pangalan ang naka-print sa ibaba: Direktor Ricardo Villanueva.
Ang direktor na may-ari ng opisina na nililinis niya ngayon.
“Lodi ng lahat,” madalas marinig ni Noel sa mga staff. “Henyo, matalino, mahigpit pero patas.”
Pero para kay Noel, higit pa sa pagiging sikat na direktor si Ricardo. Ito ang taong minsang nangako ng pangarap sa kanya… at siya ring sumira nito.
Bago pa siya maging tagalinis, minsan na siyang nagtrabaho bilang utility sa isang maliit na community theater. Doon siya natutong sumulat ng mga maikling dula, kwento ng mga ordinaryong tao. Isang gabi, dumating si Ricardo bilang bisita. Naaliw sa simpleng kwento ni Noel, hiningi nito ang script “para daw masilip”.
“Kapag nagustuhan ko, baka magawan natin ng pelikula,” sabi ni Ricardo noon, nakangiti.
Hindi na naibalik ang script.
Pagkaraan ng ilang taon, lumabas ang isang pelikula ni Ricardo. Kahawig na kahawig ng kwento ni Noel—mula sa mahirap na ama hanggang sa anak na nangarap maging abogado. Parehong-pareho ang ilang linya. Pero iba na ang pamagat, iba na ang nakalagay na “Written by”.
Wala nang nagawa si Noel. Sino ba naman siya para labanan ang isang batikang direktor?
At ngayon, heto siya, naka-dilaw na uniporme, hawak ang mop, naglilinis ng sahig sa opisina ng taong ‘yon. Pinili na lang niyang manahimik. Mas kailangan niya ng trabaho kaysa habol sa hustisyang alam niyang hindi niya kayang bayaran.
“’Wag mong kalimutang magpasalamat kahit sa trabahong ito,” paalala niya sa sarili. “May anak kang umaasa sa’yo.”
Bago pa man siya makatapos sa pag-iisip, biglang bumukas ang pinto.
“Noel,” malamig pero maauthority na boses ang sumalubong sa kanya.
Napalingon siya. Nakatayo sa may pinto si Direktor Ricardo, naka-pulang jacket, hawak ang clipboard. Mas matanda na ito kaysa noong una niya itong nakita, may kaunting puti na sa buhok, pero nandoon pa rin ang presensya nitong kayang patahimikin ang buong kwarto.
“G-good evening po, Direk,” mabilis na bati ni Noel, agad na ibinaba ang mop at umatras.
Tinignan siya ni Ricardo mula ulo hanggang paa. Saglit na tila may naglarong pagkakunot sa noo nito, parang may naaalala, pero agad din iyon nawala.
“Tatapusin mo ba ‘to ngayon?” tanong ni Ricardo.
“Opo, Sir. Sandali na lang po. Pasensya na po, hindi ko po alam kung may gagamit pa ng office.”
“Hindi. Aalis na rin ako,” sagot ni Ricardo. “May i-che-check lang ako bago umalis.”
Tumango si Noel at lumapit sa gilid upang bigyan ng espasyo ang direktor. Pinanood niya itong nilapag ang clipboard sa mesa… at kasunod noon, maingat na inilagay ang isang pitaka sa gitna ng glass table, malapit sa laptop.
Bakit inilapag iyon doon? Hindi niya alam.
“May CCTV dito, Direk,” mahinahong paalala ni Noel, tumuro sa sulok ng kisame kung saan nakapwesto ang camera.
“I know,” maiksi pero makahulugang sagot ni Ricardo.
Lumakad ito papunta sa pinto, binuksan iyon, saka tumigil at humarap kay Noel.
“Noel, tama?” tanong niya.
“O-opo, Sir.”
“Matagal ka na bang nandito sa kumpanya?”
“Isang taon na po, Sir.”
Tiningnan siya nito nang diretso, parang may sinusukat sa loob niya. “Mabuti. May tiwala sa’yo ang mga supervisor mo. Lagi kang nababanggit sa weekly report.”
Naguluhan si Noel. “Po?”
“Wala,” ngumiti ng tipid si Ricardo. “Ipagpatuloy mo lang trabaho mo. Babalik ako saglit, may titingnan lang ako sa set.”
At bago pa man makapagsalita si Noel, nakalabas na ito ng opisina. Naiwan siyang mag-isa… kasama ang laptop, ang mop, at ang pitakang nakapatong sa gitna ng glass table.
Saglit siyang hindi kumilos. Naririnig niya ang mahinang ugong ng AC, ang tik-tak ng orasan, at ang halos hindi marinig na huni ng CCTV camera.
“Siguro nakalimutan niya,” sabi niya sa isip.
Lumunok siya. Habang tumatagal, lalong lumalaki ang presensya ng pitaka sa mesa. Para itong magnet na hinihila ang tingin niya.
Hindi niya maiwasang isipin kung ano ang laman niyon—ATM cards, credit cards, cash. Isang pitaka lang siguro ng direktor ay mas malaki pa ang laman kaysa isang buwang sweldo niya.
At sa loob ng utak niya, sumulpot ang imahe ng anak niyang si Mae, payat, naka-ospital, nakakabit sa IV. Naalala niya ang listahan ng gamot na hindi pa nabibili, ang utang sa botika, ang landlord na nangako nang palalayasin sila kung hindi sila makakabayad sa katapusan.
“Pang-ospital…” bulong ng isang mahinang boses sa loob niya.
“Kahit konti lang… babawiin mo na lang pag may pera ka na…”
“Hindi naman niya mapapansin kung may kulang na ilang libo…”
Napahigpit ang hawak ni Noel sa mop. “Huwag,” saway niya sa sarili. “Hindi sa’yo ‘yan.”
Lumapit siya sa mesa, hindi para pulutin, kundi para ilayo ang sarili. Pinunasan niya ang gilid ng glass, umiwas ng tingin sa pitaka. Pero habang bumababa at umaakyat ang mop, lalong tumitindi ang naririnig niyang bulong.
“Hindi ba’t ninakaw niya ang kwento mo noon? Hindi ba’t kinita niya ng milyon ‘yung pelikulang dapat pangalan mo ang nasa credits? Ito na ang karma. Ito na ang pagkakataon mo.”
Napakagat-labi si Noel. Mas sumasakit ang dibdib niya sa tuwing maaalala ang script na hindi naibalik—ang pangarap na ninakaw.
Tumigil siya sa pagmo-mop. Tumitig sa pitaka.
“Huwag,” mahinang bulong niya. “Hindi ko siya pwedeng gantihan sa maling paraan. Hindi ako magnanakaw.”
Pero parang sinadya ng pagkakataon. Biglang tumunog ang cellphone niya sa bulsa. Kinuha niya ito, nakitang tumatawag ang kapatid ng asawa niya.
“Kuya Noel, nasa ospital ako ngayon,” agad na sabi ng babae nang sagutin niya. “Kailangan daw pong bilhin agad ‘yung bagong gamot. Hindi na daw kasya ‘yung nasa PhilHealth. Kung hindi, baka hindi makapagpatuloy ang therapy ni Ate.”
“Magkano?” mahina pero kinakabahang tanong ni Noel.
“Labinlimang libo. Ngayon daw dapat masimulan. Baka raw kasi magka-komplikasyon.”
Parang gumuhit ang malamig na kidlat sa tiyan ni Noel. Labinlimang libo. Ilang buwan niyang ipon iyon kung sa suweldo lang siya aasa. Wala na rin siyang mauutangan; halos lahat na ng kakilala niya, napasokan na niya ng promissory note.
Sumilip siya sa pitaka sa mesa.
“Kuya? Nandyan ka pa ba?” tanong sa kabilang linya.
“Oo…” Napapikit siya. “Subukan kong maghanap. Huwag mong ipahinto ‘yung gamot. Bahala na.”
Pagkababa ng tawag, tuluyan nang bumigat ang dibdib ni Noel. Para siyang sinasakal. Sa isang banda ng isip niya, sigaw nang sigaw ang konsensya.
Sa kabilang banda, umiiyak ang anak niya.
Dahan-dahan siyang lumapit sa mesa. Ang mga hakbang niya, mabagal pero tiyak, parang bawat isa ay hakbang palayo sa sarili niyang pagkatao.
Umabot ang kamay niya sa pitaka.
Hinawakan niya iyon.
Mainit. Mabigat. Halatang maraming laman.
“Isang libo lang…” bulong niya. “O dalawang libo. Para kay Mae.”
Sa sandaling iyon, tumigil ang mundo. Wala na ang AC, wala na ang orasan, wala na ang CCTV. Siya lang, ang pitaka, at ang boses ng kagipitan.
Dahan-dahan niyang binuksan ang pitaka.
May mga dyipng nakaipit na dolyar, credit cards, ID ni Direktor Ricardo. Sa gitna, isang mukha. Larawan ni Ricardo kasama ang isang batang babae na kasing-edad ni Mae, naka-hospital gown, kalbo ang ulo, pero nakangiti. Sa likod ng larawan, may sulat-kamay: “Para kay Anna. Babalik si Papa, ipaglalaban ka niya.”
Napasinghap si Noel.
Kasunod ng larawan, may nakatiklop na maliit na papel. Parang gusto niyang isarado na ang pitaka, ibalik sa mesa at kalimutan ang lahat… pero may gumuhit na kuryosidad sa kanya.
Binuklat niya.
Nakatala roon ang listahan ng mga chemotheraphy session, mga halaga ng gamot, at sa baba, naka-sulat: “TOTAL: 845,000 – Hindi pa bayad.”
Nalaglag ang balikat ni Noel.
“May… may anak din siyang may sakit,” bulong niya, para bang kinakausap ang sarili. “Akala ko… ako lang.”
Naramdaman niya ang biglang sipa ng konsensya. Kanina lang iniisip niyang karapat-dapat lamang kay Ricardo na mawalan, dahil sa ginawa nito sa kanya noon. Pero ngayon, sa harap ng listahan at larawan, nakita niya ang isang taong ama rin—takot, naghahabol, kumakapit sa pag-asang mabubuhay ang anak.
“Kung kukuha ako dito…” mahina niyang sabi, “… hindi lang siya ang ninakawan ko. Pati ‘yung anak niyang may sakit. Pareho lang kami.”
Unti-unting humigpit ang hawak niya sa pitaka, pero hindi na dahil sa tukso. Kundi dahil sa bigat ng pagkahiya sa sariling naisip niyang mangupit.
Mabilis niyang isinara ang pitaka, halos napahinga nang malalim. Nilapag niya iyon sa mesa—hindi sa gilid, kundi eksaktong sa lugar kung saan ito iniwan ni Ricardo. Tapos, parang may sariling utak ang kamay niya, kinuha ang maliit na papel at idinagdag ang sarili niyang sulat sa likod.
“Mahirap din po ang buhay namin. May anak din akong may sakit. Pero hindi ko kayang kunin ang hindi sa akin. – Noel”
Hindi niya alam kung bakit niya ginawa iyon. Siguro, gusto niyang maramdaman ng direktor na hindi lahat ng taong salat ay magnanakaw.
Pagkatapos ay muling kinuha ni Noel ang mop. Pinunasan ang sahig, inayos ang upuan, sinigurong malinis ang mesa. Tahimik siya, pero mas maaliwalas na ang dibdib niya. May lungkot, oo, dahil wala pa rin siyang pera para kay Mae. Pero may natira sa kanya na mas mahalaga sa pera—ang katapatan.
Ilang minuto pa, bumukas ang pinto.
Pumasok si Ricardo, hawak pa rin ang clipboard, pero ngayon ay parang may iniintay na sagot.
“How’s everything?” tanong niya, kunyaring kaswal.
“Okay na po, Sir. Malinis na,” tugon ni Noel, umiwas ng tingin.
Naglakad si Ricardo papunta sa mesa. Napansin niya agad na nasa parehong pwesto pa rin ang pitaka. Kinuha niya iyon, binuksan, sinilip ang laman.
Tahimik lang si Noel. Pinagpapawisan ang palad kahit malamig ang aircon.
Maya-maya, napansin ni Ricardo ang nakatiklop na papel. Hindi iyon kasama kanina. Binuksan niya, binasa.
Kumunot ang noo niya.
“Mahirap din po ang buhay namin. May anak din akong may sakit. Pero hindi ko kayang kunin ang hindi sa akin. – Noel”
Napalingon si Ricardo kay Noel, na nakatungo, hawak ang mop na parang tungkod.
“Binuksan mo?” malamig nitong tanong.
Napakagat-labi si Noel. “Opo, Sir. At… pasensya na po. Alam kong mali. Hindi ko po sana babasahin, pero… tumawag kasi ‘yung ospital. Kailangan daw ng labinlimang libo para sa gamot ng anak ko. Wala na po akong mauutangan. Akala ko… akala ko, baka… baka…”
Hindi niya naituloy. Namasa na ang mga mata niya.
At sa harap ng lahat, hindi na niya pinigilan ang luha.
“I’m sorry, Sir. Binuksan ko, pero wala po akong kinuha. Hindi ko po kayang magnakaw, kahit gaano kami kahirap. Kahit… kahit masakit pa rin sa akin ‘yung pinag-usapan n’yo dati ng script ko noong nasa teatro pa ako.”
Tumigil sa paghinga si Ricardo sa huling sinabi ni Noel.
“Script?” pabulong niyang tanong. “Teatro?”
“Hindi niyo na po siguro maalala,” sagot ni Noel, pilit na pinupunasan ang luha gamit ang manggas. “Sa maliit na community theater. Dala ko po ‘yung kwento ng ama at anak na gusto mag-abogasya. Hiningi n’yo po ‘yung script. Sabi n’yo, titingnan n’yo. Hindi n’yo na po naibalik. Pagkalipas ng ilang taon, nakita ko na lang sa sinehan… pelikula niyo na po.”
Nanigas si Ricardo.
Parang biglang gumuhit sa utak niya ang alaala ng isang batang manunulat na nakatayo sa backstage, nanginginig habang inaabot sa kanya ang script. Noong panahong iyon, sabay-sabay na projects ang hawak niya; inamin niya sa sarili na may mga ideyang humalo-halo na, at may mga linya siyang nanggaling sa iba’t ibang kwento na hindi na niya natrace kung kanino.
Ngayon, heto ang taong iyon, nakadamit-janitor, nanginginig sa harap niya, pero piniling huwag nakawin ang pitakang bukas na bukas sa tukso.
“Maaari kitang paalisin ngayon pa lang,” malamig na wika ni Ricardo, pero magulo ang mata. “Binuksan mo ang pitaka ko, nabasa mo ang pribadong listahan ko.”
Tumango si Noel, tila tinatanggap ang parusa. “Naiintindihan ko po, Sir. Kung gano’n… salamat po sa pagkakataon nitong isang taon. Uuwi na lang po ako.”
Tatalikod na sana siya nang biglang magsalita ulit si Ricardo.
“Noel, sandali.”
Tumigil ang lalaki. Dahan-dahang lumingon.
Nakatingin na ngayon sa kanya si Ricardo—hindi na bilang direktor na makapangyarihan, kundi bilang tao ring pagod at sugatan.
“Alam mo ba kung bakit ko iniwan ang pitaka sa mesa?” tanong nito.
“Akala ko po… nakalimutan n’yo lang,” sagot ni Noel.
“Hindi,” umiling si Ricardo. “Sinadya ko.”
Nagulat si Noel. “Po?”
“Matagal ka nang pinupuri ng mga supervisor,” paliwanag ni Ricardo. “Lagi kang huling umuuwi, maayos magtrabaho, hindi nagrereklamo. Pero sa mundong ginagalawan natin, hindi puwedeng basta hearing lang sa kwento. Kailangan ko makita kung ano ka kapag walang nakatingin.”
Napatingala si Noel sa CCTV camera.
“Tama ka,” sagot ni Ricardo. “May CCTV. Lahat ng ginawa mo, nakita ko sa monitor sa security room. Nakita kong ilang beses kang nagduda, naglakad palayo, bumalik, at sa huli, binuksan ang pitaka… pero ibinalik mo nang buo. At higit sa lahat, nakita kong binasa mo ang listahan ng gastos sa chemo ni Anna… at hindi mo inabutan ang sarili mong kasakiman. Mas inuna mo pa rin ang tama.”
Hindi nakapagsalita si Noel.
“Hindi ko ginawa ‘to para ipahiya ka,” patuloy ni Ricardo, “kundi para malaman kung sino ang taong binastos ko noon… nang nakawin ko ang kwento niya.”
Nagimbal si Noel. “Naalala niyo po?”
“Mahirap kalimutan ang kwentong nanggaling sa tunay na sugat,” sagot ni Ricardo, bakas ang pagsisisi sa boses. “Noon, binalewala ko ang konsensya ko. Iniisip ko, ‘Ideya lang naman ‘yon, babaguhin ko rin, akin na ‘to.’ Kumita ako, umangat ang pangalan ko. Pero bawat premier night, lagi kong nakikita sa isip ko ‘yung batang writer na nag-abot ng script sa akin.”
Lumapit siya kay Noel, inilapag ang pitaka sa mesa, at humugot ng isang over-sized na brown envelope mula sa drawer.
Inabot niya iyon kay Noel.
“Ano po ‘to?” takang tanong ng janitor.
“Kontrata,” sagot ni Ricardo. “Matagal ko na ‘tong hinihanda, pero hindi kita mahanap. Hinanap ko ang lumang script mo sa storage, binasa ko ulit. Ngayon, gusto kong itama ‘yung mali. Gagawa tayo ng bagong pelikula, base sa orihinal mong kwento. Ikaw ang nakapangalan bilang writer. Ako ang director—kung papayag ka. At kalahati ng kikitain ng script, sa’yo.”
Nanlaki ang mata ni Noel. “Sir… hindi ako—”
“Huwag mo munang sabihing hindi mo kaya,” putol ni Ricardo. “Bago ka naging tagalinis, manunulat ka na. Hindi nawawala ‘yon kahit gaano ka pa kahirap. At ngayon, nakita ko kung anong klaseng tao ka. Hindi lahat ng writer may ganitong katapatan.”
“Pero Sir… ‘yung gamot ng anak ko… kailangan namin ngayon…” nanginginig pa rin ang boses ni Noel.
Ngumiti nang malungkot si Ricardo. Binuksan ang pitaka, kumuha ng wad ng pera, at inilagay sa mesa.
“Labinlimang libo,” aniya. “Para kay Mae. Hindi utang. Hindi limos. Advance payment sa magiging trabaho mo sa script. Kung gusto mong tanggihan, tanggihan mo, pero hindi kita pinapalis sa trabaho mo.”
Hindi na napigilan ni Noel ang mapaiyak. Hindi dahil sa perang nakahain sa mesa, kundi dahil sa bigat ng katotohanang ang taong pinag-initan ng loob niya nang matagal ay humaharap ngayon, handang humingi ng tawad.
“Sir… bakit niyo po ‘to ginagawa?”
Tumingin si Ricardo sa larawan ng anak niya sa pitaka. “Dati, puro ambisyon ang inuna ko. Ngayon, araw-araw akong pinapamukha ng anak ko na mas mahalaga ang tamang gawin kaysa sa panalo sa karera. Kung hindi mo ako pinahiya sa CCTV kanina… siguro tuluyan na akong matutuyo bilang tao.”
Tahimik silang dalawa sandali.
Sa labas, dumaan ang ilang crew, naiwan ang mahinang ingay ng kanilang tsismisan. Sa loob ng opisina, may dalawang lalaking matagal nang binubuo ng sama ng loob at panghihinayang, ngayon ay dahan-dahang binubuo rin ng katotohanan at pag-amin.
“Sir…” mahinang wika ni Noel, pinunasan ang luha. “Tinanggihan ko po kanina ‘yung tukso kasi… ayokong maging magnanakaw tulad ng pakiramdam ko sa inyo noon. Pero ngayon, nakikita ko… baka pareho lang tayong nadapa sa kanya-kanyang paraan.”
Tumango si Ricardo. “Kaya nga siguro tayo pinagtagpo ulit.”
Hindi pa rin makapaniwala si Noel, pero ramdam niya sa puso niyang may ginawang tama—hindi lang kanina nang di niya kinuha ang pera, kundi sa buong buhay niya, sa kabila ng hirap. Ngayon, tila unti-unti nang binabayaran ng tadhana ang lahat ng tiniis niya.
Sa sulok ng kisame, tahimik lang ang CCTV camera, nakamasid.
Kung sino man ang makakapanood ng footage na iyon, makikita nila hindi lamang ang isang direktor na nag-iwan ng pitaka upang subukin ang katapatan ng tagalinis… kundi ang sandali kung saan napatunayan ng janitor hindi lang ang kawalan niya ng kasalanan, kundi ang kayang ibalik ng isang taong tapat: dangal, tiwala, at pagkakataong magbago.
At sa gabing iyon, habang nilalagdaan ni Noel ang kontrata gamit ang bolpen ni Ricardo, ramdam niyang sa wakas, hindi na siya basta tagalinis lang sa opisina ng isang sikat na direktor.
Isa na siyang manunulat na muling binibigyan ng buhay ang pangarap—hindi sa pagnanakaw, kundi sa katapatan na pinili niyang panghawakan, kahit kailanman ay wala pa siyang kasiguraduhan kung may kapalit ito.
