pinalayas siya ng kanyang ampon na anak sa gabing bumuhos ang ulan na parang may gustong burahin ang lahat ng alaala sa driveway ng bahay sa loob ng isang gated subdivision kumikislap ang mga ilaw sa basang semento at sa harap ng gate nakatayo si mang Ernesto Villareal pitumpu’t dalawang taong gulang nakasuot ng dilaw na long-sleeved polo nanginginig ang kamay sa hawak na maliit na maleta at tungkod pero ang nanginginig nang mas malakas ay ang mukha niyang pilit hindi umiiyak sa likod niya sa may ilaw ng porch nakatayo si Marco ang ampon na anak niya nasa trenta’y singko mahigpit ang pagkakakrus ng braso malamig ang tingin at tila pinaghandaan ang bawat salitang bibitawan
“tama na, Pa” wika ni Marco hindi man lang lumapit “hindi ka na dito titira” at sa sandaling iyon parang may pinto sa dibdib ni Ernesto na biglang sinarado walang paalam walang paliwanag na may lambing wala ring “bukas na lang natin pag-usapan” kundi isang hatol na parang matagal nang hinihintay ibagsak
hindi sumagot agad si Ernesto sa halip tumingin siya sa bintana sa itaas kung saan may aninong dumaan sandali isang babae marahil ang asawa ni Marco o ang bagong kasama niya na ilang buwan nang pinaparamdam kay Ernesto na siya’y bisita na lang sa bahay na siya mismo ang naghulog ng unang pako umupo sa sala noon at pinangarap gawing pamilya ang mga taong wala na sanang maghihintay sa kanya
“anak…” mahinang tawag ni Ernesto ngunit pinutol agad ni Marco ang boses na parang nagmamadali na siyang matapos ang eksena “huwag mo nang gawing drama” sabi niya “ibinenta ko na yung lumang lupa para sa negosyo hindi naman naging problema noon di ba” at doon napapikit si Ernesto dahil hindi lupa ang pinakamasakit kundi ang paraan ng pagsasabi na parang wala lang sa kanya ang bawat taon na binuno nila bago makarating sa “negosyo” na ipinagmamalaki ngayon
“Pa, hindi na kita kayang alagaan” dagdag pa ni Marco “may sarili na akong buhay” at habang sinasabi niya iyon kitang-kita ni Ernesto ang totoong dahilan hindi pagod hindi responsibilidad kundi isang bagay na mas malalim ang ugat takot si Marco na may araw na kailangan niyang suklian ang lahat at ayaw niyang mangyari iyon
sa tabi ng pinto may kasambahay na si aling Nena nakasilip lang umiiyak nang tahimik hawak ang apron sa dibdib parang gusto niyang magsalita pero walang lakas dahil alam niya ang ugali ni Marco kapag may kumontra lalo na kung mahirap lang na katulong at si Ernesto kahit masakit ay bahagyang umiling sa kanya na parang sinasabing “hayaan mo” dahil ayaw niyang may madamay
dahan-dahang lumingon si Ernesto sa anak niyang pinalaki hindi niya tinitigan ang galit sa halip hinanap niya ang bakas ng batang Marco yung batang umiiyak noon sa ampunan na ayaw humawak ng kamay ng kahit sino hanggang sa dumating si Ernesto dala ang isang laruan at isang pangakong “hindi kita iiwan” at sa ilalim ng mahinang patak ng ulan na tumatama sa maleta parang naririnig niyang muli ang tinig niya noon “anak kita simula ngayon” at iyon ang pangakong ngayon ay siya ang iniwan
“sige” tanging nasabi ni Ernesto at ang simpleng salitang iyon ay mas mabigat pa sa anumang sigaw dahil iyon ang tunog ng isang pusong napagod nang makipaglaban “sige, Marco” at saka siya lumakad palabas ng gate na hindi lumingon dahil kung lilingon siya baka mabasag ang natitira niyang dangal
hindi alam ni Marco na sa loob ng bulsa ni Ernesto may isang maliit na susi na nakabalot sa lumang panyo at sa bawat hakbang ng matanda palayo sa bahay ay para bang bumibigat ang susi na iyon hindi dahil sa metal kundi dahil sa lihim na kayang baguhin ang lahat ng tingin ni Marco sa mundo isang lihim na hindi niya kailanman pinansin dahil abala siya sa paniniwalang “wala namang pera si Pa” at “wala namang maiiwan sa akin” at kung totoo man iyon mas madali sana ang konsensya
sumakay si Ernesto sa isang lumang tricycle sa labas ng subdivision ang driver napatingin “tay, saan po tayo” tanong nito at si Ernesto ngumiti nang pilit “kahit saan muna na may masisilungan” sagot niya at sa unang pagkakataon sa mahabang panahon wala siyang bahay na uuwian kundi isang tinig sa loob ng dibdib na paulit-ulit nagtatanong paano napunta sa ganito ang isang taong buong buhay nagbuo ng pamilya
noong bata si Marco iniwan siya sa ampunan walang pangalan ng magulang sa papel walang litrato walang address tanging isang maliit na kumot at isang sugat sa tuhod ang kasama niya si Ernesto noon ay seaman na pagod na sa dagat at sa katahimikan ng pagkakaroon ng pera pero walang naghihintay sa pier kaya noong dinala siya ng kaibigan sa ampunan “para lang bumisita” ang plano niyang bumalik sa barko kinabukasan ay nauwi sa pag-uwi niya na may hawak na bata at isang buong mundo ng responsibilidad
lumipas ang mga taon si Ernesto ang nag-aral kay Marco ang nagtrabaho sa kung anu-anong raket kapag nasa lupa siya ang nagtitipid para may baon ang bata ang naglalakad sa ulan kapag may lagnat ang anak niya ang nagbenta ng relo niya para lang maipang-tuition sa kolehiyo at kahit pagod hindi niya ipinakita dahil naniniwala siya na ang anak na hindi niya kadugo ay dapat mas maramdaman ang seguridad kaysa sa lahat
pero habang tumatanda si Marco mas dumalas ang “Pa, bakit ganito lang tayo” mas dumalas ang paghahambing sa mga kaibigan niyang may kotse at condo at sa tuwing magtatanong siya “Pa, may ipon ka ba” palagi siyang sinasagot ni Ernesto ng parehong linya “sakto lang, anak” at hindi iyon kasinungalingan kundi proteksyon dahil may natutunan si Ernesto sa dagat at sa buhay ang pera kapag nalaman ng maling tao nagiging dahilan para mawala ang pagmamahal at matagal nang nararamdaman ni Ernesto na may lumalaking puwang sa puso ng anak niya na hindi na napupuno ng sakripisyo
kaya hindi rin alam ni Marco na noong apat na taon na ang nakalipas tahimik na inilagay ni Ernesto ang lahat ng naipon niya sa isang trust at investment account sa labas ng bansa legally at dokumentado galing sa separation pay, overtime, at mga bonus na hindi niya ginastos para sa sarili dahil hindi niya kailangan ng bago kundi ng kapanatagan at ang halaga nito sa paglipas ng panahon ay umabot sa siyam na milyon at kalahating dolyar $9.5 million na nakatali sa isang kondisyon na hindi kailanman sinabi ni Ernesto kaninuman maliban sa isang abogado sa Makati na minsan lang niyang kinausap “kapag napatunayan kong marunong siyang magmahal kahit wala akong maibigay” iyon ang kundisyon
sa unang gabi niya matapos palayasin natulog si Ernesto sa isang mumurahing lodging house malapit sa terminal ang kisame mababa at amoy lumang kurtina ang hangin pero mas mabigat ang katahimikan sa loob ng dibdib niya kaysa sa sikip ng kwarto pinatong niya ang maleta sa tabi ng kama at doon lang lumabas ang unang luha hindi hagulgol kundi tahimik na pagtagas na parang gripo na matagal nang kinakalawang at habang pinupunasan niya ang pisngi niya naramdaman niyang sumasakit ang dibdib niya hindi dahil sa edad lang kundi dahil sa pagod ng isang amang buong buhay nagtiis para sa anak na ngayong gabi ay tinuring siyang problema
kinabukasan pumunta siya sa isang maliit na karinderya para kumain ng lugaw ang may-ari isang babaeng nasa trenta si Minda napansin agad ang itsura niya “tay, okay lang po ba kayo” tanong nito at si Ernesto ngumiti na parang sanay magkunwari “oo, naligaw lang ako” sagot niya pero hindi siya naligaw sa daan naligaw siya sa paniniwalang kapag binigay mo ang lahat may babalik na respeto
habang kumakain siya biglang nag-ring ang luma niyang cellphone at nang makita niya ang caller ID napako siya sa upuan “ATTY. SANTOS” at bago pa siya sumagot naramdaman niyang bumilis ang tibok ng puso niya dahil iisa lang ang dahilan kung bakit tatawag ang abogado na iyon “Mr. Villareal” wika ng boses sa kabilang linya “na-approve na po ang annual release request ninyo pero kailangan po ng pirma ninyo within forty-eight hours” saglit na natahimik si Ernesto at tumingin sa labas kung saan dumadaan ang mga tao na hindi alam na ang matandang nakaupo sa karinderya ay may hawak na desisyon na kayang magpabago ng buhay ng marami kabilang ang anak na kagabi ay pinalayas siya
“alam ko” mahinang sagot ni Ernesto “mamaya pupunta ako” at pagkababa niya ng tawag naramdaman niyang parang may apoy sa sikmura niya hindi dahil sa lugaw kundi dahil sa tanong na matagal nang nasa isip niya kung may pera siyang ganoon kalaki bakit hindi niya ipinamukha kay Marco para hindi siya palayasin at sagot ng puso niya ay mas masakit kaysa sa anumang insulto dahil kapag ginawa niya iyon mananalo siya sa pera pero matatalo siya sa katotohanan na ang anak niyang mahal niya ay maaalala lang siya kapag may pakinabang
sa parehong araw bumalik si Ernesto sa dating bahay hindi para makiusap kundi para kunin ang isang lumang kahon na naiwan sa ilalim ng kama sa guest room alam niyang wala si Marco sa oras na iyon dahil alam niya ang routine ng anak niya meeting sa umaga gym sa tanghali at pag-uwi kapag gabi na para magmukhang “busy” sa lahat naglakad siya sa gilid ng gate at kinausap si aling Nena na lumabas agad nang makita siya “sir Ernesto” umiiyak na naman “hindi ko po napigilan” at si Ernesto hinawakan ang kamay niya “hindi mo kasalanan” bulong niya “pahiram lang ng limang minuto” at si aling Nena tumango at pinapasok siya sa likod parang magnanakaw sa bahay na siya ang nagpagawa
sa loob ng kwarto hinugot niya ang kahon at nang buksan niya ito may mga lumang litrato si Marco noong kinder si Marco na may medalya si Marco na yakap ang nanay niyang asawa ni Ernesto na pumanaw na dalawang taon na ang nakalipas at sa pinakailalim may isang sulat na hindi pa niya naibibigay kay Marco sulat na ginawa niya sana para sa kaarawan ng anak niya sa susunod na linggo ngunit ngayon ay parang nagbago ang ibig sabihin
paglabas niya ng bahay bumungad sa kanya ang katahimikan ng sala at doon sa isang frame sa dingding nakita niya ang larawan nilang mag-ama at bigla siyang napaisip kung kelan nagsimulang mawala ang init ng ngiting iyon kung kelan naging malamig ang mata ng batang minsang tumakbo papunta sa kanya tuwing uuwi siya galing barko at habang hawak niya ang kahon sa bisig nagpasya siya na kung may gagawin man siyang huli para kay Marco hindi iyon pagbibigay ng pera kundi pagbibigay ng aral na hindi mabibili
sa opisina ni Atty. Santos sa Makati tahimik at malamig ang aircon parang mga salitang hindi pa nasasabi nakaupo si Ernesto sa tapat ng mesa at inilapag ang maliit na susi sa ibabaw “sir” sabi ng abogado “gusto n’yo pa rin po ba na ituloy ang kondisyon” tumingin si Ernesto sa bintana kung saan kita ang mga taong nagmamadali “gusto ko” sagot niya “pero babaguhin ko” at doon kumunot ang noo ng abogado “paano po” tanong nito at si Ernesto huminga nang malalim “kung totoo siyang anak” wika niya “kahit ampon siya… lalapit siya kahit wala siyang makukuha” saglit siyang tumigil at saka idinugtong ang linyang matagal niyang kinikimkim “kung hindi… huwag na siyang umasa sa perang hindi niya pinaghirapan at sa pagmamahal na tinapakan niya”
samantala sa bahay hindi mapakali si Marco sa unang gabi na wala si Ernesto hindi dahil nag-aalala siya kundi dahil napansin niyang may nawawalang bagay ang kahon sa ilalim ng kama at ang mga lumang papeles na minsan niyang nakitang hawak ng ama niya “asan yung mga ‘yon” tanong niya kay aling Nena na namumutla “hindi ko po alam sir” sagot nito ngunit alam ni aling Nena at sa pag-iwas ng tingin niya lalo lang nainis si Marco dahil sa kaloob-looban niya alam niyang may tinatago ang matanda at ayaw niyang may “tinago” na hindi siya kasali
makalipas ang tatlong araw dumating ang unang dagok na hindi niya inasahan tumawag ang bangko tungkol sa delinquency ng loan ng kumpanya niya dahil ang guarantor na nakalagay sa ilang lumang dokumento ay ang ama niya si Ernesto Villareal at ngayon na wala na ang pirma ng ama niya nag-freeze ang proseso at nagsimula ang panic sa opisina ni Marco “sir, kailangan po natin ng updated authorization” sabi ng finance head at si Marco halos sumigaw “hanapin niyo!” at doon niya unang naalala na pinalayas niya nga pala ang taong kailangan niya ngayon
gabi-gabi tumatawag siya kay Ernesto walang sagot at sa tuwing tutunog ang voicemail niya mas umiinit ang galit sa dibdib niya hindi dahil sa pangungulila kundi dahil sa takot na baka mawala ang kontrol niya sa buhay na inipon niya gamit ang pangalan at sakripisyo ng taong itinapon niya sa ulan
sa ikalimang araw biglang may dumating na sulat sa bahay naka-seal at nakapangalan kay Marco galing sa law office sa Makati at nang buksan niya iyon tumigil ang paghinga niya sa unang linya “Mr. Marco Villareal” at sa ibaba may salitang pumunit sa kumpiyansa niya “NOTICE OF TRUST AND CONDITIONAL BENEFICIARY STATUS” at parang hindi niya maintindihan ang binabasa niya habang lumalabo ang paningin niya dahil may halagang nakasulat doon na akala niya sa pelikula lang umiikot $9,500,000 USD at sa ilalim may pangungusap na mas masakit pa “the grant is subject to character and care conditions as determined by the settlor” settlor si Ernesto ang matandang pinalayas niya at sa sandaling iyon bumagsak sa kanya ang katotohanan na ang taong tinawag niyang pabigat ay may hawak palang mundo
sa halip na magsisi una niyang naramdaman ay pagkagutom hindi sa pagkain kundi sa pagkakataon “akin yun” bulong niya kahit wala namang sinabing kanya at doon siya nagmadaling hanapin si Ernesto hindi dahil mahal niya kundi dahil may naalala siyang bigla ang linyang lagi niyang binabalewala noon “sakto lang tayo, anak” at ngayon alam niyang hindi iyon “sakto” kundi sinadya
naghanap siya sa terminal sa lumang lodging house sa karinderya at sa bawat lugar na tinatanong niya ang sagot pareho “may matandang ginoo dito pero umalis na” hanggang sa may nagsabi sa kanya “madalas siya sa simbahan sa may Quiapo” at doon tumakbo si Marco sa ulan na para bang siya ang pinalayas at siya ang nawalan
sa loob ng simbahan nakita niya si Ernesto nakaupo sa likod tahimik hawak ang rosaryo hindi nagdarasal nang malakas pero kitang-kita ang pagod sa noo niya at sa sandaling iyon tumigil si Marco sa paglalakad dahil hindi niya alam kung paano haharap sa taong itinapon niya sa gate at gusto niyang magkunwari na hindi tungkol sa pera ang pagpunta niya ngunit huli na dahil ang sarili niyang katawan ang nagdala sa kanya doon sa puntong iyon
“Pa” tawag niya at lumingon si Ernesto dahan-dahan parang sanay na masaktan pero hindi na nagugulat sa sakit “Marco” sagot niya walang lambing walang galit pero mas nakakatakot ang kawalan ng emosyon dahil kapag galit pa ang isang tao may pakialam pa siya pero kapag wala na… may nawala na talaga
“Pa… umuwi ka na” sabi ni Marco pilit inaayos ang tono na parang siya pa rin ang may kontrol “mag-usap tayo” tumingin si Ernesto sa kanya matagal at saka tinanong ang tanong na hindi inaasahan ni Marco “bakit” isang salitang may bigat ng pitumpung taon “bakit mo ako hinahanap ngayon”
napalunok si Marco “kasi… kasi pamilya tayo” sagot niya at si Ernesto bahagyang ngumiti pero hindi umabot sa mata “pamilya” ulit niya “pamilya ba yung pinapalabas sa ulan” at doon kumirot ang pisngi ni Marco sa hiya ngunit mas mabilis umangat ang depensa niya “Pa, hindi mo rin kasi sinabi—” bigla siyang natigil dahil alam niyang mali ang susunod niyang sasabihin pero lumabas pa rin “hindi mo sinabi na may pera ka”
at doon tumayo si Ernesto dahan-dahan hawak ang tungkod at tumingin siya kay Marco na parang unang beses niyang nakita ang tunay na mukha ng anak niya “kaya pala” bulong niya “kaya pala nandito ka” at sa simpleng linyang iyon parang may itinulak si Ernesto na pader sa pagitan nila na hindi na mabubuo muli ng kahit anong halagang dolyar
“Pa, please” biglang lumambot si Marco nang maramdaman niyang mawawala ang lahat “nagkamali ako” at si Ernesto tumango “oo” sagot niya “nagkamali ka” at saka niya hinugot mula sa kahon ang sulat na matagal niyang inipon at inabot kay Marco “basahin mo” sabi niya
umuwi si Marco mag-isa dala ang sulat at sa loob ng kotse binuksan niya iyon nanginginig ang daliri niya hindi dahil sa lamig kundi dahil sa kaba “anak” nakasulat “kung may araw na mahina na ako huwag mong sukatin ang halaga ko sa pera dahil hindi mo mababayaran ang mga gabing binuhat kita sa lagnat at hindi mo rin mabibili ang dahilan kung bakit kita pinili sa ampunan hindi dahil wala kang magulang kundi dahil nakita kong kailangan mo ng isa” at habang binabasa niya iyon unti-unting nagbago ang laman ng dibdib niya mula sa greed patungo sa isang bagay na matagal niyang tinatakasan pagsisisi
pero sa parehong gabi dumating ang panghuling suntok isang email mula kay Atty. Santos “Mr. Marco Villareal, we regret to inform you that the settlor has executed an amendment redirecting the majority of the trust proceeds to the Villareal Foundation for Orphans and Second Chances effective immediately” at sa dulo may pangungusap na nag-iwan sa kanya ng katahimikang parang libing “you will only receive a modest allowance under strict terms, to ensure basic needs, not lifestyle” allowance hindi milyon hindi kotse hindi negosyo kundi basic needs at doon niya unang naintindihan na ang $9.5 million ay hindi pala para gantimpalaan siya kundi para subukan siya at bumagsak siya sa pagsusulit na hindi niya alam na meron
kinabukasan bumalik si Marco sa karinderya kung saan sinabing madalas si Ernesto at doon niya nakita ang ama niya nakaupo kasama si Minda at ilang batang kalye na binibigyan ng pagkain at sa eksenang iyon parang may kumurot sa puso niya dahil si Ernesto kahit pinalayas pa rin nagbibigay at si Marco na nanatili sa malaking bahay ay siya ang totoong pulubi sa loob
lumapit si Marco dahan-dahan “Pa… patawad” sabi niya at ngayong pagkakataon hindi na niya binanggit ang pera hindi na niya binanggit ang negosyo kundi sinabi niya ang isang bagay na matagal niyang hindi sinabi “natakot ako” at tumingin si Ernesto sa kanya “sa ano” tanong nito at si Marco napayuko “natakot akong wala akong halaga kapag nawala ka” at doon nagbago ang mata ni Ernesto bahagya may lungkot at pagod “anak” sabi niya “hindi mo kailangan ng milyon para maging tao” saglit siyang tumigil “pero kailangan mo ng puso”
hindi biglang naging maayos ang lahat hindi ito kuwento na isang yakap lang tapos na ang sugat dahil may mga salitang hindi na mababawi at may gabing hindi na maibabalik kay Ernesto pero sa araw na iyon sa ilalim ng mahinang araw matapos ang ulan nakita ni Marco ang unang pagkakataon para magsimulang muli hindi bilang tagapagmana kundi bilang anak na gustong matutong magmahal nang hindi nakatingin sa halaga
si Ernesto hindi na bumalik sa bahay ni Marco hindi dahil sa galit kundi dahil alam niyang ang distansya minsan ang tanging paraan para matuto ang isang tao ngunit bago siya umalis iniwan niya ang isang huling bilin “kung gusto mong maging anak ko” wika niya “simulan mo sa paghingi ng tawad sa mga taong tinapakan mo para umangat” at si Marco tumango at sa unang beses hindi siya nagmukhang mayabang kundi isang batang natutong mali ang direksyong tinakbo niya
pagkalipas ng ilang buwan kumalat ang balita tungkol sa Villareal Foundation ang mga batang galing ampunan nabigyan ng scholarship ang mga single parent nabigyan ng tulong at si Ernesto kahit may yaman nanatiling simple dahil hindi pera ang hinabol niya kundi kapayapaan at sa isang tahimik na gabi dumating si Marco sa maliit na inuupahan ni Ernesto dala ang isang supot ng prutas walang camera walang papeles walang tanong tungkol sa trust tanging isang mahina ngunit totoo “Pa, kumain ka na ba” at sa tanong na iyon bahagyang bumitaw ang bigat sa dibdib ni Ernesto dahil iyon ang unang tanong na tunog anak hindi negosyante
kung may aral mang iniwan ang kwentong ito ito ay ito minsan ang pinakamalaking kayamanan ay hindi nakatago sa bangko o sa trust kundi sa paraan ng pagtrato natin sa mga taong nagmahal sa atin nang walang kapalit at kapag dumating ang araw na sila ang nangailangan sana hindi tayo mahuli sa pagsasabing “patawad” dahil may mga pintong kapag nagsara hindi na binubuksan ng kahit anong halaga
salamat sa pagbabasa kung ang kwentong ito ay nakaantig sa’yo o nagpaalala sa’yo ng halaga ng respeto at pamilya ibahagi mo ang post na ito sa iyong mga kaibigan at kapamilya baka may isang taong kailangan din makarinig ngayon na ang pagmamahal hindi sinusukat sa pera kundi sa pananatili kahit wala nang mapapala
