Sa harap mismo ng immigration counter, pinagtawanan ng pulis ang luma at gusot na ID ng matandang lalaki—hindi niya alam, diplomatic passport pala ang hawak nito.
Mataas ang bubong ng paliparan, malamig ang aircon, pero pawis na pawis si Mang Ernesto habang nakapila sa departure area. Naka-barong siya na medyo kupas na sa kuwelyo, pantalon na maayos pero luma, at sapatos na ilang beses nang napa-ayos. Sa isang kamay niya, mahigpit ang kapit sa lumang wallet na parang sumasama na ang balat kapag binubuklat.
Sa ibang tao, mukha lang siyang ordinaryong retiradong tatay na paalis ng bansa para bumisita sa anak. Wala siyang kasamang PA, walang wheeled luggage na mamahalin, at walang bitbit na magarbong backpack. Isang maliit na maleta lang at isang supot na may tawilis na daing para sa misis niyang matagal nang nakatira sa Europe dahil sa gamutan.
“Next!” sigaw ng staff sa counter.
Isa-isa nang gumagalaw ang pila. Sa likod ni Mang Ernesto, may mga kabataang naka-hoodie at headsets. Sa harap, may batang iyak nang iyak, pinapakalma ng ina. Sa bandang gilid, may mga security personnel at pulis na nagsasaayos ng pila.
Isa sa kanila si PO2 Delos Reyes—batang pulis, malinis ang uniporme, kumikinang pa ang sapatos, malakas ang tawa. Ilang buwan pa lang siya sa assignment sa airport, pero parang sanay na agad magtaas ng boses, magpaiwas ng tingin, at magbitaw ng salita na parang siya ang may-ari ng buong gusali.
“Sir, pakilabas na po ang mga ID ninyo, passport, at ticket habang nakapila,” malakas niyang anunsyo. “Para hindi tayo nagtatagal. ‘Yung walang dalang maayos na ID, huwag nang umasa.”
Napahawak lalo si Mang Ernesto sa wallet niya. Nandoon ang lahat—retirement card, lumang government ID, at ang isang bagay na matagal na niyang hindi ipinapakita sa iba: ang pulang pasaporte na may gintong tatak sa gitna.
Diplomatic passport.
Mahigit tatlumpung taon siyang nagtrabaho sa foreign service. Naging konsul, minister, at kalaunan ay ambassador. Nakipagnegosasyon para sa libu-libong OFW, sumalo ng sama ng loob ng mga kababayang naapi sa ibang bansa, at ilang beses na ring napasabak sa delikadong mesa ng pulitika. Pero matapos ang isang stroke at ilang operasyon, pinili niyang magretiro nang tahimik. Wala nang mga escort, wala nang convoy, wala nang wagas na introduction sa mga event.
Ngayong araw, hindi siya ambassador. Siya lang si Ernesto Santos, asawa ni Lilia na ngayo’y sumasailalim sa paggamot sa ibang bansa. Gusto lang niyang maabutan ito at mahawakan ang kamay bago pa muling sumailalim sa susunod na procedure.
Nang siya na ang mauuna sa harap, tinawag siya ng immigration officer.
“Sir, passport po.” magalang na sabi ng dalagang naka-uniforme.
Binubuksan na ni Mang Ernesto ang wallet nang biglang sumingit si PO2 Delos Reyes sa gilid, dala ang clipboard at maingay na radyo.
“Sir, ID po muna bago passport.” sabi ng pulis, tinitigan siya mula ulo hanggang paa. “Standard procedure lang.”
Napatingin ang immigration officer, bahagyang nagulat sa biglang pagtabi ng pulis, pero hindi na nakapagsalita agad.
“Ay, sige ho,” tugon ni Mang Ernesto, medyo kinakapa-kapa ang laman ng wallet. “Pasensya na, medyo mabagal na ang kamay.”
Inilabas niya ang isa sa mga ID—lumang government ID, nakalaminate, kupas ang sulok, bahagyang kumupas ang larawan niya noong mas bata siya. Inabot niya ito nang maingat kay Delos Reyes.
Pagkakapit ng pulis sa ID, napangiwi ito.
“Ano ‘to?” malakas niyang tanong, sabay taas para makita ng iba. “Antique?”
May narinig na mahihinang tawa sa likod. Sa loob ng airport, kung saan sanay ang mga tao sa mga sigaw ng anunsyo, tila mas malakas bigla ang boses ng pulis.
“Sir,” patuloy ni Delos Reyes, “alam niyo bang baka hindi na valid ‘to? Tingnan niyo naman oh, parang ID pa noong bata pa si Marcos. Wala na bang bago? Baka made in Recto ‘to ha.”
Hindi nagsalita agad si Mang Ernesto. Hinayaan niyang kagatin muna ng ilang segundo ang hiya, ramdam niya pati batok niya namumula. Bago siya magretiro, sanay siya sa tahimik pero mabibigat na usapan sa mga opisyal na pulis sa ibang bansa. Ngayon, siya mismo ang pinagdududahan ng batang pulis sa sariling paliparan.
“Valid pa po ‘yan,” mahinahon niyang sabi. “Retirement ID ko po iyan sa serbisyo.”
“Serbisyo saan?” irap ni Delos Reyes. “Barangay tanod? Sige na nga, sabihin mo na. Para at least may kwento.”
Sa likod, may babaeng napailing, sabay bulong sa kasama niya, “Grabe ‘tong pulis na ‘to. Wala man lang respeto sa matatanda.”
Pero si Delos Reyes, lalo pang nagpakitang-gilas. Tiningnan niya ang ID, nagkunwang nagbabasa, at saka sumipol nang mapanlait.
“Wow, ‘Department of Foreign Affairs.’ Bigatin.” aniya. “’Ambassador’ pa ang nakalagay. Sir, totoo ‘to? Baka nagpa-print lang kayo sa tabi-tabi. Lahat na lang ngayon ambassador ‘pag nagpo-post sa Facebook.”
May iilang humalakhak, hindi dahil natutuwa, kundi dahil hindi alam kung paano magre-react. Si Mang Ernesto, ramdam na ramdam ang paghigpit ng dibdib, lalo na nang mapansing may estudyanteng nagvi-video sa likod, hawak ang cellphone pataas.
Umubo siya nang bahagya.
“Hijo,” mahinahon niyang wika, piniling hindi sabayan ang ingay. “Kung may duda ka sa ID ko, maaari kang tumawag ng superior mo. May kasama akong dokumento para diyan.”
Pero imbes na matauhan, lalo pang inalipusta ni Delos Reyes ang sitwasyon. Kinuha niya ang isa pang maliit na papel mula sa wallet na bahagyang naka-usli—isang lumang calling card na may emboss na selyo ng Republika.
“Uy, may calling card pa!” mas malakas niyang sabi, sabay tawa. “’His Excellency Ernesto B. Santos.’ Aba, Excellency pala kayo, sir? Ano ‘to, role play? ‘Yung tipong sa bahay, tawagan ka ng misis mo ng ‘Your Excellency, pakisara ‘yung ilaw sa kusina’?”
Lalo pang nag-init ang paligid. Ang immigration officer, halatang nahihiya na. Ni hindi niya maayos na makuha ang passport ni Mang Ernesto dahil inunahan na siya ng pulis.
“Sir, enough na po siguro ‘yan,” maingat na sabi ng babaeng officer kay Delos Reyes. “Ako na po bahala rito. Passport na lang po ang kunin natin.”
Pero tuloy pa rin ang pulis.
“Hindi, Ma’am, protocol ‘to.” giit niya. “Baka hindi niyo alam, maraming nagsusubok magpanggap na diplomat para makalusot sa kung anu-anong batas. Mas mabuting maingat tayo.” sabay lingon sa mga tao. “Tama ba ako, mga kababayan?”
Walang sumagot. May iilang umiwas ng tingin. Ang iba, hawak ang cellphone na parang gusto nang iangat pero natatakot.
Sa di kalayuan, may lalaking nakaitim na suit at kurbata ang nagmamadaling lumapit. May hawak siyang folder, may ID na nakalaylay sa leeg—Airport Operations Manager, nakalagay. Si Attorney Miguel Navarro.
Nakarating sa kanya ang balita na may kaguluhan sa immigration area. Sa paliparan, kahit simpleng sigawan, puwedeng maging dahilan ng mas malaking problema.
Paglapit niya, agad niyang nakita ang eksena: isang batang pulis na nakatawa, matandang nakayuko, at lumang ID na nakataas na parang tropeo ng pangungutya.
“Anong nangyayari rito?” malamig pero kontrolado ang tanong ni Atty. Navarro.
Nilingon siya ni Delos Reyes, mabilis na nagbago ang postura, pero hindi pa rin binababa ang yabang.
“Sir, may passenger lang po na questionable ‘yung ID.” paliwanag niya. “Nagpapakilalang ambassador gamit ‘tong luma at mukhang peke na ID. Baka kailangan nating i-hold muna siya.”
Kinuha ni Navarro ang ID mula sa kamay ng pulis, tiningnan nang maigi. Sanay ang mga mata niya sa iba’t ibang dokumento—fake passports, altered IDs, kung anu-ano. Pero sa ID na ito, napansin niya agad ang ilang bagay: ang lumang design ng government ID noong dekada nobenta, ang pirma ng dating kalihim na alam niyang totoo, at ang official seal na kahit kupas, makikita pa rin ang emboss.
“Matagal na itong ID,” maingat niyang sabi, “pero hindi ito mukhang peke.”
Tumikhim si Mang Ernesto.
“Attorney,” mahina niyang sabi, “kung maaari po, ito na po ang passport ko.”
Sa wakas, inilabas na niya ang pulang booklet na mula pa kanina’y mahigpit niyang hawak. Walang tatak na brand, walang sticker, ngunit sa gitna ng takip nito ay may gold seal na pamilyar sa sinumang nakakita na ng ganitong dokumento.
“Pasaporte?” nagtaas ng kilay si Delos Reyes. “Luma rin ba ‘yan, sir? Baka naman—”
Naputol ang salita niya nang makita niya nang malinaw ang naka-emboss sa harap.
PHILIPPINE DIPLOMATIC PASSPORT.
Natigilan siya. Kahit sa training nila, ilang beses iilang beses lang ipinapakita ang ganitong klase ng passport. Hindi ito yung ordinaryong kulay maroon o dark blue. Iba ang bigat nito.
Si Atty. Navarro, mas lalong nanlaki ang mata. Mabilis niyang kinuha ang passport, binuklat, at tiningnan ang mga pahina. Nandoon, malinaw at hindi kupas: “Ernesto B. Santos – Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary (Retired), Republic of the Philippines.”
Napalunok siya.
“Ambassador Santos…?” bulong niya, halos siya mismo ang hindi makapaniwala. “Kayo po ba ‘yung dating nakatalaga sa Geneva at sa The Hague?”
Bahagyang tumango si Mang Ernesto, tila nahihiyang may nakapansin.
“Opo,” sagot niya. “Matagal na po iyon. Retired na ako. Papunta lang ako ngayon sa asawa ko—may follow-up treatment po siya sa ospital sa abroad. Hindi ko naman po intensyon na magdulot ng abala.”
Parang binuhusan ng malamig na tubig si Delos Reyes. Sa mukha niya, unti-unting nawawala ang tawa, napalitan ng kaba at takot. Napatingin siya sa ID card sa kamay ni Navarro, saka sa diplomatic passport, saka sa matandang kanina lang ay tinawag niyang “role-playing ambassador.”
“Sir… este… Ambassador…” nauutal niyang sabi. “Pasensya na po. Hindi ko po alam na… kayo pala…”
Hindi pa rin tumaas ang boses ni Mang Ernesto. Nakatingin lang siya, tahimik, hawak ang maliit na papel sa kamay—boarding pass niya—at ramdam ang bigat ng pangungutya na tinanggap niya ilang minuto lang ang nakalipas.
“Anak,” mahinahon niyang tugon, “hindi ko naman hinahangad na kilalanin mo ako. Naiintindihan ko, trabaho mo ang magbantay. Pero kahit hindi ako ambassador, kahit karaniwang pasahero lang ako, sana hindi mo ako ipahiya nang ganoon.”
Napayuko si Delos Reyes. Sa buong buhay niya bilang pulis, sanay siyang siya ang kaharap na may mataas na boses. Ngayon, sa isang simpleng mahinahong salita, parang gumuho ang kayabangan niya.
“Atty. Navarro,” dugtong ni Mang Ernesto, “kung maaari po, ipagpatuloy na lang natin ang proseso. Mahuhuli po ako sa flight.”
Umayos ng tayo si Navarro.
“Ambassador Santos, kami po ang dapat humingi ng paumanhin.” sinsero niyang sabi. “Hindi ito ang uri ng pagtrato na nararapat sa inyo, o kahit kanino mang pasahero. Ako na po ang mag-aasikaso sa inyo hanggang sa gate. At bilang Airport Operations Manager, sisiguraduhin ko pong hindi na mauulit ito.”
Tumingin siya kay Delos Reyes, matalim ang tingin.
“Officer,” nanginginig ngunit kontrolado ang boses niya, “nakikita mo ‘tong diplomatic passport? Hindi lang ito dokumento ng isang tao. Simbolo ito ng buong bansa. Ang holder nito—retired man o hindi—ay nagdala ng pangalan ng Pilipinas sa harap ng ibang bansa. Hindi mo kailangang yumuko sa kanya, pero obligasyon mong igalang siya.”
“Sir, opo…” halos pabulong na sagot ni Delos Reyes.
“Hindi doon natatapos ito,” patuloy ni Navarro. “Itatawag ko ito sa hepe mo. May internal investigation kang haharapin. At ang video”—turo niya sa ilang pasaherong may hawak na cellphone—“malamang kakalat na. Huwag mong sabihing pinilit ka. Walang pumilit sa’yong mang-insulto.”
Parang gusto nang lamunin ng sahig si Delos Reyes. Hindi na siya makatingin kahit kanino.
Sa gitna ng tensyon, may batang babae mula sa pila ang lumapit sa ina at bumulong, “Ma, ano po ‘yung diplomatic passport?” Mahinang sagot ng ina, “Ibig sabihin niyan, importante ang ginampanang trabaho niya para sa bansa.”
Hindi napigilan ni Mang Ernesto ang mapangiti nang kaunti. Hindi dahil sa pakiramdam na “napahiya ang pulis,” kundi dahil may mga batang nakakakita ngayon kung paano dapat gumalang sa kapwa—hindi dahil sa siga, kundi dahil sa tamang paggamit ng awtoridad.
Ipinroseso na ng immigration officer ang passport niya. Ang stamp, malutong ang tunog sa papel. Nagpasalamat ito nang paulit-ulit.
“Pasensya na po talaga, Ambassador.” sabi ng dalaga. “Kung may kailangan pa po kayo, ipo-forward na po namin kayo sa priority lane.”
Umiling si Mang Ernesto.
“Hindi na kailangan,” sagot niya, nakangiti nang bahagya. “Nakapila naman ako tulad ng iba. Trabaho niyo lang. Salamat na lang sa respeto.”
Habang inihahatid siya ni Atty. Navarro papunta sa gate, marahang naglakad si Mang Ernesto, dala ang maleta, hawak ang boarding pass at passport. Sa bawat hakbang, ramdam niyang unti-unting nababawasan ang bigat sa dibdib. Sa isipan niya, bumabalik ang mga gabing halos walang tulog dati sa embahada, mga sandaling kinailangan niyang lumaban para sa karapatan ng mga kababayan niyang hindi marunong mag-Ingles pero inaapi sa banyagang lupa.
“Ambassador,” tanong ni Navarro habang naglalakad sila, “bakit hindi niyo po agad ipinakita ang passport ninyo? Mas madali sana kung sinabi niyo na rin po agad kung sino kayo.”
Napaisip sandali si Mang Ernesto bago sumagot.
“Sanay na akong hindi ako kilala sa sariling bansa,” biro niyang may halong lungkot. “Mas gusto ko rin na ituring akong ordinaryong tao. Kasi doon mo nasusukat kung may tunay na respeto pa ba tayo kahit walang ranggo, kahit walang titulo. Kung kailangan ko pang ipagmalaki na ambassador ako para lang igalang ako, mas malaki ang problema natin.”
Napayuko si Navarro, tinandaan ang sinabi.
Bago sila maghiwalay sa gate, huminto si Mang Ernesto at tumingin sa kanya.
“Attorney,” mahinahon niyang sabi. “Huwag niyo na sanang ikulong lang sa parusa ang batang pulis. Kung maaari, bigyan niyo rin siya ng pagkakataon na matuto. Mas mabuting may isang pulis na nagbago kaysa isang pulis na sinira lang.”
Tumango si Navarro.
“Gagawin ko po ang makakaya ko.” pangako niya. “Pero sisiguraduhin ko ring matandaan niya ang araw na ito—hindi dahil napahiya siya, kundi dahil natutunan niyang mali ang ginamit niyang uri ng kapangyarihan.”
Nang makaupo na sa loob ng eroplano si Mang Ernesto, ipinikit niya sandali ang mga mata. Naalala niya ang mukha ni Lilia, ang mga anak, at ang salitang “Your Excellency” na matagal na niyang hindi naririnig—atsaka ang batang pulis na sa unang pagkakataon marahil ay naipakita sa kanya na hindi siya ang pinakamakapangyarihan sa mundong ginagalawan niya.
Sa kabilang banda, sa loob ng maliit na opisina sa airport, nakaupo si PO2 Delos Reyes sa harap ng kanyang hepe, pawis, namumula, at halos hindi makatingin. Kaharap niya ang kopya ng incident report, ang screenshot ng video, at anino ng posibleng suspension.
Pero may isa pang dokumentong nakapatong sa mesa—ang print-out ng email mula sa COA at sa DFA, nagpapaalala sa kahalagahan ng pagtrato nang maayos sa mga miyembro ng foreign service, retired man o hindi, at sa lahat ng pasahero.
“Officer,” sabi ng hepe, “hindi mo kailangang maging mabait dahil may ranggo ang kaharap mo. Dapat mabait ka dahil tao sila. Sana sa susunod, kahit walang pasaporte, kahit simpleng lumang ID lang, marunong ka nang gumalang.”
Tahimik lang si Delos Reyes. Pero sa unang pagkakataon, hindi na niya kayang idahilan ang “bago pa ako” o “trabaho lang.” Alam niyang may kailangang magbago sa loob niya.
Kung may aral mang iniwan nitong pangyayari, marahil ito iyon: sa mundo kung saan madalas hinuhusgahan ang tao base sa kinang ng suot, bago ng ID, at kapal ng wallet, hindi mo alam kung anong bigat ng kwento ang dala ng taong tahimik lang na nakapila sa harap mo. At kahit wala silang diplomatic passport, karapatan pa rin nilang igalang.
Salamat sa pagbabasa ng kwentong ito. Kung naantig ka sa nangyari kay Mang Ernesto at naalala mo ang kahalagahan ng pagrespeto sa kapwa—bata man o matanda, may titulo man o wala—ibahagi mo ang post na ito sa iyong pamilya at mga kaibigan. Baka may isang taong kailangan ding maalalang hindi kailangang maging “Excellency” para tratuhing may dignidad; sapat nang pagiging tao.
