Gabi na at halos mabura na ang mga ilaw ng Maynila sa kapal ng ulan; ‘yung buhos na parang galit na galit, humahampas sa bubong, sa kalsada, sa balat ng bawat taong napadpad sa labas nang hindi handa. Sa eskinita sa likod ng isang lumang palengke, naglalakad si Junjun, siyam na taong gulang, naka-orange na kupas na t-shirt at maikling short na halos di na kasya, basang-basa ang paa sa baha na kalahating binti na ang taas. Bitbit niya sa balikat ang lumang backpack na may butas sa gilid, at sa loob no’n, naroon ang iilang piraso ng paninda niyang candy at “yosi tingi” na ibinebenta niya sa mga lasing sa kanto tuwing gabi. Kanina pa siya dapat nasa tulugan nila sa ilalim ng tulay, pero biglang naubos ang paninda niya at kailangan pa niyang mangalakal ng kaunting bote at lata para may pambaon bukas—kung may maaalala pa siyang pumasok sa kalye. Sa totoo lang, hindi na niya alam kung anong araw na; ang alam lang niya, gutom siya, at inuulan siya, at pag naging masyadong malamig, mas madaling magkasakit ang mga batang tulad niya na walang nanay na mag-aabot ng kumot.
Papunta na siya sa tambayan nila nina Toto at Bogs nang may napansin siyang kakaiba sa gitna ng kalsada sa bandang medyo madilim—isang pigura na nakahandusay sa lupa, kalahating nakasubsob sa baha, ang katawan ay parang isinuko na sa lamig. Sa unang tingin, akala niya basura lang na tinakpan ng plastik, pero nang kumidlat at kumislap ang liwanag, nakita niya ang puting buhok, ang nakapikit na mata, at ang baston na nakalutang sa gilid. Matandang lalaki. Walang payong. Walang gumagalaw. Sa gilid, may ilang taong nagsisiksikan sa ilalim ng bubong ng isang saradong tindahan, may hawak na cellphone, may sumisigaw ng, “Uy, ‘tol, video-han mo, baka lasing lang ‘yan!” May isa pang babae ang nagsabi, “Huwag na kayong lumapit, baka kung ano pa ‘yan, may sakit o ano.” Walang lumalapit. Walang nagtatangkang umawat sa ulan para alalayan ang matanda.
Parang may humatak sa dibdib ni Junjun. Puwede naman siyang dumiretso na lang, umiwas, sabihing, “Wala ‘kong pakialam, hindi ko naman kilala yan.” Pero naalala niya si Lolo Andoy, yung matandang nakatira sa tabi ng estero na unang nagpakain sa kanya noong bago pa lang siyang tumatambay sa kalye. Isang gabi, nalimutan ng mga tao si Lolo Andoy; inatake sa dibdib, walang tumulong, kinabukasan na lang nila natuklasang wala na ito. Hanggang ngayon, hindi matanggal ni Junjun sa isip niya ‘yung imahe ng matandang nilalamig sa gilid ng estero. “Hindi na pwedeng maulit ‘yon,” bulong niya sa sarili, kahit nanginginig siya sa lamig.
Walang isip-isip, binitawan niya ang sako ng bote at tumakbo papunta sa matanda, ang paa niya ay lumulubog sa baha na halos sapatos na ang tapang kung may suot man siya. Lalong lumakas ang ulan, parang sinasalubong siya, pero sumubsob siya sa lapag at marahang inalalayan ang ulo ng matanda. “Lolo? Lolo, gising po,” nanginginig niyang tawag, dahil kahit hindi niya ito kilala, parang ganon na rin ang turing niya. Malamig ang pisngi ng matanda, pero may hininga pa—mahina, pero naroon. Pinakiramdaman niya sa leeg, gaya ng ipinakita ng volunteer nurse minsan sa feeding program, at natiyak niyang tumitibok pa ang pulso. Napatingala siya; ang ulan ay dumidiretso sa mukha ng matanda. “Ma… may payong ba kayo?” sigaw niya sa mga taong nakasilong. Walang sumagot. Yung isa, umiling lang. Yung iba, nagkukuwento pa rin, natatawa, nagvi-video.
Napatingin si Junjun sa lumang plastik na nakasabit sa bakod—binalot ito dati ng tindera sa mga kahon. Tumakbo siya doon, hinila ang plastik na parang trapal, at binalikan ang matanda. Dahan-dahan niyang ipinatong ito sa katawan ng lalaki, tinakpan ang ulo, nilagay sa ilalim ang ilang bahagi para hindi liparin ng hangin. Basang-basa na ang sarili niyang likod, nanginginig ang kamay, pero wala siyang pakialam. Umupo siya sa mismong semento, binuhat ng bahagya ang ulo ng matanda at inilapag sa sariling binti, ginawang unan. Naliligo siya sa ulan, pero hawak niya ang pisngi ng matanda, pinapagitna sa palad. “Lolo, sandali lang, ha,” mahinang bulong niya. “Huwag po kayong matulog nang tuluyan. Hihingi lang ako ng tulong.”
“Hoy bata!” sigaw ng isang lalaki sa may bubong. “Baka mahawa ka, umalis ka na diyan!”
“Kuya,” balik ni Junjun, nakataas ang boses sa ingay ng ulan, “kung tatamaan po ako, eh di sabay na kami! Mas kaya niyo pong tumakbo pabalik, ako hindi! Pakiusap lang, tumawag kayo ng ambulansya!”
Nagkatinginan ang mga nakasilong. May isa, halatang na-guilty, kinuha ang cellphone at nag-dial. “Sige na nga,” bulong nito, “tatawag ako sa barangay.”
Habang naghihintay, naramdaman ni Junjun ang pagubo ng matanda. “Uhh… saan… ako?” mahinang tanong nito, hindi namumulat ang mata.
“Nasa kalsada po, Lolo. Ulan. Nadapa po kayo,” pinaliwanag ni Junjun, pinipilit gawing kalmado ang boses. “Pero ayos lang po, nandito ako. Huwag po kayong kikilos muna. May tulong na pong paparating.”
“Anong pangalan mo, iho?” bulong ng matanda, mabigat ang boses.
“Junjun po,” sagot niya. “Sa ilalim po ako ng tulay nakatira. Huwag po kayong mag-alala, sanay na po akong mabasa. Kayo huwag na po.”
Napangiti nang bahagya ang matanda kahit nakapikit, na para bang may nabuhay na lumang alaala sa taong batang iyon. “Batang… kalye?”
“Opo,” sagot ni Junjun, hindi nahihiya. “Pero kahit po ganun, kaya ko pong magbuhat, magtulak, magbantay. Kaya ko rin pong magbantay sa inyo, Lolo.”
Sa di kalayuan, narinig nila ang tila tunog ng sirena—hindi pa klaro kung ambulansya o barangay patrol. Sa likod ni Junjun, unti-unti nang lumalapit ang ilan sa mga nakasilong, dala ang mga payong. May isang babae ang lumapit, tinakpan si Junjun at ang matanda ng payong niya, kahit papaano. “Nai-report na na may senior citizen daw na inatake,” sabi nito, nanginginig ang boses. “Pasensiya na, bata. Natakot lang kami kanina.”
Hindi na sumagot si Junjun. Nakatuon ang mga mata niya sa mukha ng matanda, na ngayon ay mas umuusal ng mahinang ungol. “Hinga lang po nang dahan-dahan, Lolo. Huwag niyo pong ipikit ang mata niyo nang matagal,” paulit-ulit niyang paalala, gaya ng narinig niya minsan sa radyo.
Makalipas ang ilang minuto, dumating ang ambulansya. Bumaba ang dalawang medics, may dalang stretcher. “Sino po ang tumawag?” tanong ng isa.
“Itong bata,” sabat ng babae na may payong. “Siya ang unang lumapit.”
Tumingin ang medic kay Junjun, nanlaki ang mata sa nakitang eksena—isang basang-basang batang kalye, nakakandong ang ulo ng matanda, nakatalukbong lang ng plastik. Mabilis nilang sinuri ang vital signs ng matanda, naglagay ng oxygen mask. “May pulso pa, mahina pero kaya pa natin,” sabi ng isa. “Kailangan na nating dalhin sa ospital. Bata, pwede mo bang bitawan muna si Lolo?”
Parang ayaw pakawalan ni Junjun ang ulo ng matanda, pero alam niyang kailangan. Dahan-dahan niyang inalis ang kamay niya, nanginginig, at tumayo. “Pwede po ba akong sumama?” tanong niya, walang pakialam kung basa ang sahig ng ambulansya.
Nagkatinginan ang dalawang medic, sabay tumango ang isa. “Sige, sumama ka. Mukhang hinihintay ka rin ni Lolo, oh.”
At oo nga: bago ipinasok sa loob, bahagyang iminulat ng matanda ang mga mata at tinawag nang mahina, “Junjun… huwag mo akong iiwan.”
Kaya sumama si Junjun. Sa unang pagkakataon sa buhay niya, umupo siya sa loob ng ambulansya, hindi bilang pasyente kundi kasama ng isang taong inaasahan siya. Habang umaandar ang sasakyan, pinanood niya ang pag-ulan sa labas ng bintana, at sa bawat pagkabig ng ambulansya, napapapikit siya sa takot, pero hindi niya binitiwan ang kamay ng matanda.
Pagdating nila sa ospital, dinala kaagad ang matanda sa emergency room. Naiwan si Junjun sa labas, nanginginig pa rin, hindi na sa lamig kundi sa kaba. “Baka mamatay siya. Baka huli na,” bulong niya sa sarili. Wala siyang pera, wala siyang kamag-anak doon, wala siyang kahit anong dokumento. Pero may isa siyang hindi maipaliwanag na pakiramdam—parang konektado siya sa matandang iyon sa hindi niya alam na paraan.
Lumipas ang halos isang oras bago lumabas ang doktor, isang babaeng may salamin at seryosong mukha. “Sino ang kasama ni Mang Rogelio?” tanong nito. “’Yung senior na dinala dito.”
“P-po, ako po,” sagot ni Junjun, bahagyang nagtaas ng kamay, parang estudyanteng tinawag ng guro. Nagtinginan ang mga nurse; alam nilang batang kalye siya, pero wala sa mukha ng doktor ang panghuhusga.
“Anak ka ba niya?” tanong ng doktor.
Umiling si Junjun. “Hindi po. Wala po akong magulang. Napagdaanan ko lang po siya sa kalsada… tapos wala pong tumutulong. Kaya… ako na lang po.”
Tumingin ang doktor sa kanya nang matagal, parang sinusukat ang katatagan ng bata. “Kung ganon, maraming salamat sa ginawa mo. Kung hindi ka agad kumilos, baka hindi umabot sa ospital si Mang Rogelio. Inatake siya sa puso, pero naagapan pa. Kailangan niya ng ilang araw na obserbasyon, pero ligtas na siya ngayon.”
Parang biglang lumiwanag ang mundo ni Junjun; hindi na importante kung basa pa ang damit niya at kumakalam ang sikmura niya. “Ligtas na po siya?” halos mahiyaw niyang tanong.
“Ligtas na,” sagot ng doktor, tuluyang napangiti. “At may hiling siya. Pagising niya, ikaw daw ang unang taong gusto niyang makita.”
Dinala nila si Junjun sa isang maliit na kwarto sa ward. Naroon si Mang Rogelio, naka-oxygen pa, pero gising na at nakatingin sa kisame. May nakalagay na dextrose sa kamay, at sa mesa sa gilid, may maliit na frame ng larawan—isang pamilyang masaya, may batang babae, may asawang nakayakap sa matandang mas bata pa sa larawang iyon. Ngunit sa ngayon, mag-isa si Mang Rogelio.
Pagpasok ni Junjun, agad na lumingon ang matanda, at may luha na sa gilid ng mata. “Ikaw ang batang ‘yon,” bulong niya. “Sa ulan.”
“Opo, Lolo,” sagot ni Junjun, nahihiya. “Pasensiya na po kung medyo… ang dumi ko. Hindi ko po kayo kilala, pero…”
“Pero iniligtas mo ako,” putol ni Mang Rogelio. Iniunat niya ang kamay, at mabilis naman itong nilapitan ni Junjun at hinawakan. “Wala kang kapalit na hiningi. Hindi mo ako tinanong kung may pera ba ako, o kung may makukuha ka bang kapalit.”
Umiling si Junjun. “Wala po ‘yun, Lolo. Kung ako po ‘yung nasa kalsada, sana may tumulong din sa akin. Ayoko na pong may matandang… maiiwan lang sa ulan.”
Natahimik si Mang Rogelio, at nang muli siyang magsalita, may bigat na ang bawat salita. “Alam mo ba, Junjun, may mga anak ako.” Sandali siyang napapikit, parang nahihirapan sa alaala. “May bahay ako, may negosyo ako, may mga taong nasa paligid ko… pero nung araw na ‘yon, wala kahit isa sa kanila. Iniwan nila sa driver ang responsibility na ihatid ako, pero hindi rin ako nasamahan. Naglakad ako mag-isa kasi gusto kong maramdaman ulit ang kalye na pinagmulan ko. Doon ako inatake. At ang nagligtas sa akin… batang walang tirahan.”
Hindi alam ni Junjun kung ano ang sasabihin. Sa mundo niya, ang mayayaman ay parang nasa ibang planeta—nasa kalsada man, hindi sila magtatama ng tingin. Pero eto ang matandang nasa harap niya, na ngayon ay nakahawak sa kamay niya na parang siya ang pamilya.
Kinabukasan, dumating sa ospital ang mga anak ni Mang Rogelio—naka-barong, naka-bestida, may dalang mamahaling bag. Galit, takot, hiya ang halong nasa mukha nila nang marinig ang nangyari. “Papa, bakit niyo kasi iniwan ang driver?” reklamo ng panganay. “Dapat nasa bahay lang kayo. Puwede naman kayong magpasundo kahit saan.”
Tahimik lang si Mang Rogelio, hanggang sa hindi na niya napigilan. “Alam niyo, ang problema sa inyo,” mahinahon pero matalim niyang sabi, “mas marami kayong pangaral kaysa oras para sa akin.” Nilingon niya si Junjun, na tahimik lang nakaupo sa tabi ng kama, nag-aalangan kung dapat bang lumabas. “Kung hindi dahil sa batang ‘to, baka wala na ako ngayon. Kayo, nasaan kayo nung oras na ‘yon?”
Napayuko ang mga anak. Wala ni isa ang makapagsalita. Sa bandang likuran, nakatayo ang doktor, pinagmamasdan ang eksena.
Maya-maya, nilingon ni Mang Rogelio si Junjun. “Anak, anong plano mo sa buhay?” tanong niya, diretsong tingin, parang hindi nakikita ang dumi at butas ng damit.
Nagulat si Junjun. “Ako po? Wala naman po. Sanay na po ako sa kalye. Minsan po, sumasama ako sa feeding sa simbahan. Minsan, nagbabantay po ako ng jeep para may kita.”
“Gusto mo bang pumasok sa eskwela?” tanong ulit ni Mang Rogelio.
Napahinto ang bata. Matagal na niyang tinaboy sa isip ang tanong na iyon; masakit kasi kapag alam mong hindi mo kayang abutin. “Gusto po,” mahina niyang sagot. “Pero wala po akong birth certificate. Wala po akong nanay, tatay, lolo, lola. Hindi ko po kilala kahit sino sa dugo ko.”
Umiyak bigla ang bunso ni Mang Rogelio, isang babaeng may mababang boses. “Papa, sigurado ba kayo diyan?”
“Sigurado ako,” sagot niya, hindi inaalis ang tingin kay Junjun. “Kasi ilang taon na rin akong humihiling sa Diyos na bigyan ako ng isa pang pagkakataon para itama ang mga pagkukulang ko bilang ama. Hindi ko siya nahanap sa mga anak kong abala sa negosyo. Nahanap ko siya sa batang niligtas ako nang walang hinihinging kapalit.”
Hindi agad naintindihan ni Junjun ang ibig sabihin ng matanda, hanggang sa pinuntahan sila ng isang social worker mula sa LGU. Ipinaliwanag nito na handang i-sponsor ni Mang Rogelio ang pag-aaral niya, pati na ang pagproseso ng legal na papeles para ampunin siya kung sakali. Ang tanging kailangan: pumayag si Junjun.
“Bakit niyo po ‘to ginagawa?” tanong ni Junjun kay Mang Rogelio isang hapon, habang nakakaupo siya sa gilid ng kama nito, nanonood ng ulan sa labas ng bintana ng ospital.
“Tingnan mo ‘tong kamay ko,” sabi ng matanda, ipinakita ang nangingitim na ugat at kulubot na balat. “Dati, akala ko kayang-kaya nitong bumuhat ng buong mundo, basta may pera. Nagkamali ako. Noong nakahandusay ako sa kalsada, wala nang silbi lahat ng titulo, kotse, credit card. Isang bata lang ang kailangan ko. Isang kamay na magbabalot sa ulo ko ng plastik at magsasakripisyong mabasa sa ulan. Ang kamay na ‘yon, iyo.”
Tahimik si Junjun, pero unti-unti nang bumabago ang loob niya. Hindi dahil sa pangakong bahay o bagong damit, kundi sa kakaibang pakiramdam na may taong nag-aalok sa kanya ng lugar—hindi na ilalim ng tulay, kundi sa puso ng isang pamilyang dati ay parang kwento lang sa TV.
Lumipas ang ilang buwan. Nakalabas na ng ospital si Mang Rogelio, naka-wheelchair na lang pero malakas pa ang isip at boses. Sa court, dahan-dahan naayos ang mga papeles para maging legal ang pag-ampon niya kay Junjun. Marami mang kondisyon, maraming pirma, maraming pagdududa mula sa mga kamag-anak, tuloy pa rin ang proseso dahil buo ang desisyon ng matanda.
Isang hapon ng tag-ulan ulit, pero hindi na kasing-lakas ng gabing una silang nagkita, nakatayo si Junjun sa harap ng gate ng bagong bahay na kanyang tinitirhan—hindi mansion, pero maayos, may bubong, may sariling kama. Nakasapatos siya, nakaputing polo at may dalang bag na puno ng notebook. Unang araw niya sa eskwela. Sa gilid niya, naka-wheelchair si Mang Rogelio, at sa likod, nakatayo ang bunso nitong anak na ngayo’y tumutulong na mag-alaga kay Junjun.
“Handa ka na ba, anak?” tanong ni Mang Rogelio, nakangiting pagod pero masaya.
“Kinakabahan po,” aminado si Junjun. “Pero kung nagawa ko pong sumakay ng ambulansya kahit takot ako, kaya ko ring pumasok sa classroom kahit hindi ko kilala ‘yung mga kaklase ko.”
Napahalakhak nang mahina si Mang Rogelio. “Tama. At lagi mong tatandaan, hindi dahil sa kalye ka nanggaling, doon ka na lang habambuhay. Puwede kang pumili kung saan ka susunod na lalakad.”
Sa unang araw sa klase, tinanong ng guro kung ano ang gusto nilang maging paglaki. Maraming sumagot ng doktor, abogado, pulis, artista. Nang dumating ang turn ni Junjun, tumayo siya, hindi na nahihiyang ipakita ang munting pilat sa tuhod na galing sa mga taon ng pagtakbo sa kalye. “Gusto ko pong maging paramedic,” malakas niyang sagot. “’Yung sumasakay sa ambulansya. Para po marami pa akong masalbang katulad ni… katulad ni Papa.”
Sa likod ng classroom, nakasilip si Mang Rogelio sa bintana, hindi napigilang maluha. Sa isip niya, bumalik ang gabing iyon: ang lamig ng semento, ang bigat ng ulan, at ang mainit na palad ng isang batang kalye na humawak sa kanya sa oras na lahat ay umiiwas. Kung hindi dahil doon, baka wala na siya ngayon; wala ring Junjun na tumutakbong papasok sa eskwela na parang hinahabol ng pangarap.
Ang kwento ni Junjun at Mang Rogelio ay paalala na minsan, ang mga taong pinaka-walang-wala sa materyal na bagay ang siya pang may pinakamalaking maibibigay—oras, tapang, at puso. Sa mundong sanay tumingin sa damit, sa payong, sa sasakyan, may batang pumili na tingnan ang tao sa ilalim ng basang baro’t tsinelas, at may matandang pumili na makita sa batang iyon ang pagkakataon para ituwid ang isang buhay na halos naubos sa pag-ipon pero hindi sa pagmamahal. Sa ilalim man ng pinakamalakas na ulan, sa gitna ng kalsadang puno ng baha at takot, may mga kamay pa ring handang sumalo at magbalot ng plastik sa ulo ng isang estrangherong matanda—at sa simpleng gawaing iyon, nababago hindi lang ang kapalaran ng taong iniligtas, kundi pati na rin ng batang tumulong, at ng pamilyang natutong muling magmahal.
