Malamig ang hangin sa loob ng bagong tayong gusali—puting-puti ang dingding, mahinang sumisinag ang ilaw sa kisame, parang ospital na nag-aalok ng lunas sa pagod ng siyudad. Sa pinakahabang pasilyo, naglalakad si Jiro sa suot na kupas na polo at maong na may gatla sa tuhod. Kuskos ang sapatos na parabang lumaong goma; sa bulsa niya, tiklop na pangkape, lumang telepono, at isang keycard na walang logo. Bumaba ang kanyang tingin sa sahig, hindi dahil sa hiya, kundi dahil iyon ang nakasanayan niyang gawin kapag gusto niyang makinig sa tibok ng lugar—kung maingay ang yabag, kung mabilis ang takbo ng tao, kung may pasensyang natitira pa sa mga mukha.
“Grabe, kuya. May meeting ka ba talaga?” natatawang bulong ng isang babae sa kaliwa, naka-berdeng power suit, habang siniko ang katabing naka-pulang jumpsuit. “Mukhang galing palengke.”
“Hala, girl, i-video mo,” sabi naman ng naka-asul na slacks, sabay taas ng telepono. Pumailanlang ang hagikhik—mabilis, pino, kagat-labi na parang pati hiya nila ay kinain ng tawa. Sa isang iglap, naging entablado ang pasilyo; nasa gitna si Jiro, pinagbabaril ng tingin, kinukunan ng kuha na hindi niya hiningi.
Hindi kumibo si Jiro. Huminto siya sandali, inilipat ang bigat sa kabilang paa, at nagpatuloy. Sa loob-loob niya, may mahinang humahaplos: hindi ito bago. Bata pa siya nang matawag na “basahan” ang kanyang uniporme sa public school; binilhan siya ng nanay niya ng isang pares na sapatos at sinabi: “Anak, huwag mong hayaan ang ingay ng iba ang pumili ng lakad mo.”
Sa dulo ng pasilyo, bumukas ang salaming pinto ng opisina ng HR. Sinalubong siya ng receptionist na nakangiting propesyonal, pero nag-alangan ang mata sa kasuotan niya. “Sir, may hinahanap po kayo?”
“Orientation,” tugon niya, kalmado. “Ako si Jiro Dimas. Naka-schedule ako sa tour.”
Sandaling sinilip ng receptionist ang listahan. “Ah—opo, nandito. Pasensya na po, Sir. Akala ko… wala lang po.” Tinawag niya ang intern. “Ihatid mo si Sir Jiro sa conference room C.”
Habang naglalakad, dumaan ulit si Jiro sa parehong pasilyo. Naroon pa ang grupo—masaya, malakas, parang wala silang nagawa. “Ay, ayan na naman si kuya thrift,” biro ng isa, sabay tawa ulit. “Baka janitor tour ‘yan.”
Ngumiti ang intern, nagpaumanhin sa tingin. “Sir, pasensya na po. Bago lang daw ’yong team na ‘yon sa marketing. Minsan po… maingay.”
“Okay lang,” sagot ni Jiro. “Mas masarap pakinggan ang ingay kapag alam mong may dahilan para tumahimik mamaya.”
Sa conference room C, naghihintay ang walong bagong empleyado mula sa iba’t ibang departamento—may tig-iisang tablet, may pa-bottle water, may tags na may malaking logo: Arion Capital. Sa gilid, nakatayo si Carla, ang HR lead, naka-ponytail at naka-cream na blazer. “Good morning, team,” nakangiti niyang simula. “Bago tayo magsimula, may guest tayong sasama sa orientation. Investor mula sa parent company—sabi niya, low profile lang daw.”
Sabay-sabay ang titig sa pinto—at nang makitang pumasok ang lalaking naka-kupas na polo, kumunot ang noo ng ilan. Hindi na ulit tumawa ang marketing team; sa halip, napangiwi ang dalawa sa kanila, tila hindi nasiyahan sa “aura” ng bisita.
Umupo si Jiro sa dulong silya. Tahimik. Sa presentation ni Carla tungkol sa company values, pinakikinggan niya ang bawat salitang “integrity,” “excellence,” “empathy.” Tuwing maririnig ang huli, napapatitig siya sa dingding—parang may nakikita sa kabila.
Pagkatapos ng orientation, niyaya ni Carla ang lahat sa rooftop para sa welcome merienda. Mainit ang sikat ng araw, may tanaw ang siksik na gusali at malayong dagat. May nag-selfie, may nagkuwentuhan; si Jiro, sumandig sa railing, humigop ng kape mula sa papel na tasa. Nilapitan siya ni Carla. “Sir, investor ba talaga kayo? Pasensya na kung marumi ang pasilidad; ongoing pa kasi ang construction sa 10th floor.”
“Tao ang marumi minsan, hindi pasilidad,” sagot niya, may biro sa mata. “At pwede mo na akong tawaging Jiro. Wala akong ibang dala kundi tanong.”
“Anong tanong?”
“Kung gaano ka-totoo ang mga salita sa slide kanina,” tugon niya, pinanood ang marketing team na ngayon ay nagtatawanan muli, hawak ang phones, pinapakita sa isa’t isa ang video sa pasilyo. “At kung paano ninyo ituturo ’yon sa mga bagong kasamahan.”
Naunahan ni Carla ang paghingi ng paumanhin. “May incident ba, Sir—este, Jiro? Ire-report ko—”
“Wala,” putol niya. “Basta, pag dumating ang hapon, pababain mo ako sa ops floor. Gusto kong makita ang call center, ang compliance, ang pantry.”
Tumango si Carla, nag-aalinlangan ngunit sumusunod. Hindi niya alam na sa bawat hakbang ng araw, palapit nang palapit si Jiro sa eksenang matagal na niyang hinahanda.
Alas-tres ng hapon, bumaba sila sa ops floor. Maingay ang mga headset; may isa’t kalahating metro ang pagitan ng mga mesa; may halakhakan sa kanto ng pantry—ang marketing team, halatang lumuwag ang schedule. Nakapila sa vending machine ang iba. “O, kuya thrift!” biro ng naka-berde kanina, napansin si Jiro. “Kamusta tour? Happy ka na?”
“Masaya,” sagot ni Jiro, hindi na nagbago ang boses. “Tapos na ba kayo sa trabaho?”
“Break,” sagot ng naka-pula, sabay tawa. “Kasi successful ’yung reel namin kanina.”
May bumuntong-hininga sa likod. Si Carla, nakatingin sa kanila, hindi alam kung saan magsisimula. Sa mismong sandaling iyon, bumukas ang elevator at lumabas ang limang taong naka-itim na suit—security at dalawang legal counsel. Sumunod ang isang lalaking nasa late 40s, naka-gray na suit, simple ngunit malinaw ang tikas: si Ramon Quinto, COO ng Arion Capital. Nagulat ang mga staff; mabilis na tumayo ang iba.
“Good afternoon,” bumasag ang boses ng COO. “Call for all-floor meeting. Now.” Tumigil ang ingay; kumalansing ang tasa; nagsiupo ang lahat sa kani-kaniyang mesa. Tinanguan ni Ramon si Jiro—parang matagal na silang magkaibigan, bagaman walang nakakakita ng ganoong pagkilala sa kanila.
Sa gitna ng floor, sumindi ang projector. Lumabas sa screen ang slide na may malaking titulong: “CULTURE RESET.” Umalingawngaw ang bulungan. “Bakit? Ano’ng nangyari?”
“Bago ako magsalita,” wika ni Ramon, “may ipakikilala ako. Marami sa inyo ang posibleng hindi pa nakakakilala sa personal. Narito ang isang taong minsang tumayo sa harap ng barkong muntik nang lumubog at piniling maging bangka para sa iba. Walang iba kundi—”
Hindi na tinapos ni Ramon. Tumayo si Jiro, dahan-dahang inalis ang keycard sa bulsa at ipinakita sa scanner sa gilid ng screen. Pumailanlang ang logo ng Arion Holdings—ang mother company ng Arion Capital—kasabay ng pangalan: JIRO DIMAS, CHAIRMAN & FOUNDER.
Parang may humalik na hangin sa buong floor at sabay nitong sinampal ang lahat. Napatayo si Carla, hawak ang bibig. Ang marketing team, parang sabay-sabay na naluha ang mata at napaso ang nguso; unti-unti silang napaatras, nawala ang tawa, naiwang nakabitin ang mga telepono.
“Magandang hapon,” wika ni Jiro, walang yabang sa tindig, walang galit sa boses—pero may bigat na hindi kayang tulungan ng mga upuan. “Ako nga si Jiro Dimas. Lumaki ako sa barong-barong sa Navotas. Nagtrabaho ako bilang messenger, encoder, call center agent, saka ko sinimulan ang maliit na investment coop sa barangay. Naging Arion ’yon paglipas ng panahon—hindi dahil sa talino ko lang, kundi dahil may mga taong naniwala sa akin kahit kupas ang suot ko.”
Tahimik ang lahat. Sa likod, may iilang palad na kusang nagsara sa hiya.
“Nagbihis ako nang ganito,” tumango siya sa lumang polo at maong, “para makita kung kaya pa rin nating maging tao kapag hindi kasing kinang ng inaasahan ang nasa harap natin. Kanina sa pasilyo, tinuruan n’yo ako—na mas mabilis pala tumunog ang tawa kaysa empathy.”
Umigting ang panga ng ilan; may yumuko, may umiyak.
“Hindi ako galit,” dagdag niya, “pero kailangan kong maging malinaw. Hindi lang kita sinasaway dahil chairman ako. Sinasaway ko ang sarili nating kultura. Anong halaga ng double-digit growth kung di natin kayang tumingin sa mata ng messenger nang hindi minamaliit ang sapatos niya? Anong saysay ng integrity kung ang unang reflex natin ay pagtawanan ang mahina? Investment firm tayo. Ang puhunan muna ay dignidad.”
Tumingin siya kay Ramon. Tumango ang COO at ini-announce ang mga susunod: “Effective immediately, gagawin natin ang Empathy Hours—lahat ng staff, kasama management, maglilingkod sa front desk, pantry, at reception nang isa’t kalahating oras kada linggo. Magkakaroon tayo ng Uniform Day—lahat simple ang suot; walang brand, walang label. At maglulunsad tayo ng Arion Scholars—grant para sa mga anak ng staff na low-wage. HR, iimbestigahan ninyo ang incident kanina. Hindi para mambiktima, kundi para magtuwid. Ang sino mang lumabag sa anti-bullying policy, may corrective program at—kung paulit-ulit—suspension.”
Una sanang tatayo ang naka-berde, pero nauna si Jiro. “Sa anim sa inyo na natatawa kanina,” sabi niya, “hindi ko na kailangang pangalanan. Nakunan n’yo na rin ng video ang sarili n’yo. Kayo ang mauunang sasama sa unang Empathy Hours. Kung tatakbo kayo, may pintuan ang building; pero kung lalaban kayo para magbago, may upuan sa harap ko.”
Isa-isa, tumaas ang kamay. “Sir… patawad po,” mahinang sabi ng naka-asul. “Hindi na po mauulit.”
“Hindi dapat mauulit, oo,” tugon ni Jiro. “Pero mas mahalaga, palitan ninyo ng gawa ang sorry. Simula mamaya, kayo ang maghahain ng kape sa call center at mag-aayos ng logbook sa lobby. Makikita n’yo kung paanong mahirap ngumiti sa 50th call at kung paano tumatayo ang guard sa 12 oras.”
Naghikab ang floor—hindi sa antok, kundi sa pag-alis ng nakasanayang hangin. Sa unang pagkakataon, may bagong simoy: may bigat, may bait.
Pagkatapos ng pulong, lumapit si Carla kay Jiro, namumugto ang mata. “Sir—Jiro—salamat sa hindi pagsigaw. Akala ko patay na ’yung dibdib ng kompanya sa dami ng KPI. Pero ngayon… para tayong binuhusan ng tubig.”
“Tubig lang ’yon,” ngiti niya. “Kayo ang gagawa ng ilog.”
Kinagabihan, naglakad si Jiro mag-isa sa pasilyo kung saan siya unang pinagtawanan. Tahimik na; patay ang kalahati ng ilaw; tanging boses ng AC ang humuhuni. Sa dulo, may isang babae na naghihintay—naka-berdeng suit, ang babaeng unang tumawa. Lumapit siya, hawak ang isang maliit na paper bag.
“Sir—Jiro—ako si Lianne,” mahina niyang sabi. “Galing ako sa probinsya. Unang buwan ko rito. Nasanay akong sukatin ang tao sa damit dahil ilang beses din akong sinukat ng tao dahil sa akin. Ngayon ko lang naintindihan kung gaano kasakit. Pasensya na po.” Inabot niya ang paper bag. “Ito po ’yung voucher sa boutique kung saan ako bumibili. Hindi ko alam kung paano bumawi. Siguro nonsense ’to. Pero gusto kong ipaalam na… gagawin ko ang programa ninyo nang lumampas pa.”
Tinanggap ni Jiro ang bag at ngumiti. “Hindi mo na kailangang bayaran ako ng voucher,” wika niya. “Pero may hihilingin ako: sa susunod na may makita kang lumang sapatos sa hallway, ikaw ang unang hihinto para sabihing ‘magandang umaga.’ Kung magagawa mo ’yon nang hindi mo naiisip kung sino siya, bayad na ang utang mo.”
Tumango si Lianne, umiiyak. “Opo.”
Naglakad si Jiro palabas, dala ang bigat na mas magaang na kaysa kahapon. Habang tumatawid siya sa lobby, napansin niyang naglilinis ang janitor na si Mang Turing—puting buhok, naka-face mask, pawis sa noo. “Sir,” bati ni Mang Turing, “magandang gabi po.”
“Magandang gabi, Mang Turing,” balik niya. “Kumusta po ang tuhod?”
“Medyo masakit po, pero laban lang,” sagot ni Mang Turing, natigilan. “Sir, kilala n’yo po ako?”
Tumango si Jiro. “Lahat ng tao dito, kailangang kilala,” sagot niya. “Kasi bawat sahig na nilinis ninyo, doon tumapak ang mga pangarap naming lahat.”
Nagkatinginan sila, sabay tumawa ng mababa—hindi yung pangungutya, kundi yung tawang may pasasalamat.
Makalipas ang tatlong buwan, iba na ang Arion Capital. Sa tuwing Biyernes, makikita sa lobby ang pila ng staff na nakasuot ng plain T-shirt—walang brand, walang paligsahan. Sa pantry, naroon ang marketing team, nangingitim ang kape ngunit malinaw ang mata—sila ngayon ang pinakaaktibo sa Empathy Hours, sila ang unang sumasalo sa bagsak na morale ng agents, sila ang unang nagbabahagi ng tips kung paano ngumiti sa 51st call.
Nag-trending sa industry forum ang bagong programa ng Arion. Maraming nagtanong kung bakit kailangan pa ng “drama” sa investment firm. Sagot ng PR: “Hindi drama ang pagrespeto; disiplina ’yon.” Tumataas ang retention rate, bumababa ang reklamo, at higit sa lahat, mas maayos ang pagtulog ng mga tao.
Isang hapon, bumalik si Jiro sa pasilyo. May bagong poster sa dingding, simple lang: “Walang mamahaling damit ang kasingganda ng mabuting asal.” Sa ibaba, may mas maliit na linya: “Kung di mo kayang itahi ang punit ng iba, huwag mong palawakin.” May pumirma sa dulong kanan: —Lianne, Marketing.
Napangiti si Jiro. Hawak niya ang lumang sapatos, hindi niya binalak palitan; ipinapaayos lang niya ang talì kapag kumakawala. Sa dulo ng pasilyo, may bagong batch ng trainees. Tahimik silang tumigil at nagbigay-daan. “Good afternoon, Sir,” bati ng isa. “Magandang araw,” balik ni Jiro.
Habang lumalakad siya palabas, sumilip sa salamin ang sariling repleksyon—kupas na polo, maong na may gatla, at ngiting hindi na kailangang itago. Hindi na mahalaga kung sino ang may pinakabagong suit; ang mahalaga, tumigil na ang pasilyo sa pagtawa sa maling bagay at nagsimulang makinig sa tamang aral. At sa ibabaw ng siyudad na puro kislap, may isang firm na nagpasya: mas mahalaga ang puso kaysa press release.
Sa gabing iyon, bago niya isinara ang pinto ng opisina sa penthouse, tumawag si Jiro sa nanay niya. “Ma,” sabi niya, “naaalala mo ’yung sinabi mo dati?”
“Na huwag mong hayaan ang ingay ng iba ang pumili ng lakad mo?” sagot ng matanda, may halakhak.
“Opo,” ani Jiro. “Ma, ngayon, sinubukan kong palitan ang ingay—gawin itong himig na puwedeng sabayan ng iba.”
“Anak,” sagot ng nanay, “’pag ang himig, galing sa kabutihan, kahit kupas ang suot, maganda ang tunog.”
Ngumiti si Jiro at tumingin sa lungsod. Sa ibaba, kumikislap ang Arion signage; sa loob, may mga taong natutong magbihis ng kabaitan bago ng anumang tela. At kung sakaling may muling tumawa sa maling dahilan, alam na niya kung paano ito pipihitin—hindi sa sigaw, kundi sa paalala: dignidad muna, bago dividendo.
