Mainit ang hapon nang tumigil ang pulang Mustang sa gitna ng maalikabok na kalsada.
Tirik ang araw, kumikislap ang hood ng mamahaling sasakyan, pero nakabukas ito at kumukulo ang usok mula sa makina. Sa gilid ng kalsada, nagsisilip ang ilang tao, may ilan pang naglabasang cellphone para kunan ng litrato ang “napahiya” na mayamang lalaki na napilitang huminto sa simpleng barangay road.
Sa tabi ng sasakyan, nakayuko si Marco Villaverde, kilalang negosyante sa lungsod, naka-asul na polo, mamahaling relo, maayos ang gupit. Kung titingnan mula sa malayo, halatang hindi sanay na pinipigilan ng kahit ano ang oras niya—lalo na ng siraang kotse.
“Hindi puwedeng ngayon pa,” bulong niya sa sarili, galit na galit. “May pipirmahan pa akong kontrata.”
Sinubukan niyang i-dial ang driver, ang mekaniko, kahit sinong puwedeng sumaklolo. Pero mahina ang signal sa lugar na iyon. Ang tanging tugon ng cellphone niya ay ang malamig na “call failed”.
“Sir, kailangan n’yong umusad. Nakaharang kayo,” iritang sigaw ng isang tricycle driver.
Humakbang siya paatras, pero muling umusok ang makina. Napailing na lang si Marco at napahawak sa sintido. Siya ang milyonaryong may-ari ng ilang auto showroom, pero heto siya ngayon, hindi mapakilos ang sarili niyang sasakyan.
Sa gitna ng ingay at reklamo ng mga motorista, may isa lang na batang nakaupo sa gilid ng kalsada, nakasilong sa anino ng poste. Naka-dilaw na t-shirt na kupas, punit ang tuhod ng shorts, at naka-tsinelas na halos mapigtas na. May hawak itong lumang laruan na kotse, kulay asul, na may nawawalang gulong.
Ito si Junjun, walong taong gulang.
Tahimik siyang nakamasid sa Mustang. Hindi sa kinang ng pintura na parang apoy, kundi sa tunog ng makina, sa ritmo ng usok, sa amoy ng langis.
Ganito ang amoy ng nakaraan niya.
“Parang barado lang ‘yan…” mahina niyang bulong, halos siya lang nakaririnig.
Noong nabubuhay pa ang tatay niya—isang mekanikong nagta-trabaho sa maliit na talyer sa kanto—madalas siyang sumilip sa ilalim ng mga sasakyan. Sa halip na laruan, mga wrench at bolt ang hawak niya. Doon niya natutunan pakinggan ang bawat kalansing ng bakal at tantsahin kung ano ang mali sa hindi niya nakikita.
Pero nang isang gabi, hindi na umuwi ang tatay niya. Ayon sa mga kapitbahay, iniwan silang mag-ina para sumama sa ibang babae. Simula noon, hindi na pumunta si Junjun sa talyer. Naging mas pamilyar sa kanya ang kalye kaysa trabaho ng ama.
Kaya nang marinig niya ang kakaibang ugong ng Mustang, parang umahon sa alaala niya ang boses ng tatay niya.
“’Pag humihigop ng hangin pero parang nasasakal, tingnan mo ang fuel line. O kaya spark plugs. ‘Wag kang matatakot sa ingay, anak. Pakinggan mo lang.”
Napakagat-labi si Junjun. Tinignan niya ang mayamang lalaking nakaupo ngayon sa gilid ng sasakyan, hawak ang cellphone, halatang naiinitan at kinakabahan.
“Sir…” maingat niyang tawag, nag-aatubiling lumapit. “Gusto n’yo po, titingnan ko?”
Napalingon si Marco, nagulat. Nasa harap niya ngayon ang batang halos kasing-laki lang ng gulong ng Mustang niya. Dungis-dungis, payat, pero matalim ang mga mata.
“Hindi ito laruan, iho,” iritang tugon ni Marco. “Sports car ‘to. Hindi ‘to tinitingnan lang. Mahal ‘to.”
Namula si Junjun sa hiya, pero hindi siya umatras. “Alam ko po. Pero parang… narinig ko na ‘yung tunog niyan. Baka po kaya kong tulungan. May gamit po kayo?”
Tumawa ang ilang dumadaan. “Uy, si boy mekaniko!” sigaw ng isa.
Pero imbes na lumayo, tumingin si Junjun diretso sa mata ni Marco. May kakaibang determinasyon sa tingin ng bata na hindi niya inaasahan.
“Sir,” seryoso nitong dagdag, “sayang po oras n’yo. Kung hintayin n’yo pa tow truck, gabi na kayo makakaluwas. Baka po… subukan lang.”
Napatingala si Marco sa kalangitan. Papalubog na ang araw, at lalo nang sumisikip ang trapiko sa likod niya. Wala pa ring signal ang cellphone. Wala rin siyang nakikitang malapit na talyer.
Minsan, kahit ayaw mong umasa, mapipilitan kang sumugal.
“Sige,” mariin niyang sabi sa bata. “Pero konting galaw lang ha. Huwag mong kakalikutin kung ano-ano.”
Kumislap ang mata ni Junjun. “Opo, Sir!”
Lumuhod ang bata sa harap ng Mustang, kinuha ang mga tool na nakaayos sa maliit na pouch ni Marco. Namilog ang mata ng milyonaryo—hindi niya alam na may bata pang nakakaalam kung paano hawakan ang mga iyon nang tama.
“Tito… pa-start nga po,” sabi ni Junjun, nakausli ang ulo sa may gilid ng makina.
“Hindi kita Tito,” napakunot-noong tugon ni Marco. “Marco ang pangalan ko.”
“Ah… sige po, Sir Marco,” mabilis na bawi ng bata, nangingiti. “Paki-start po.”
Sumakay si Marco, pinihit ang susi. Mulang kumadyot ang makina, sabay muling umusok. Inilapit ni Junjun ang tenga niya, pinakiramdaman.
“Parang may kinapos…” bulong niya.
Ilang minuto pa ang lumipas habang sinisilip niya ang iba’t ibang bahagi, dinadama kung aling hose ang masyadong mainit o alin ang malamig. Sinisilipan siya ng mga taong dumaraan, may ilan pang nag-vi-video.
“Alam mo ba ‘yan talaga, bata?” tanong ni Marco, na may halong inis at pagtataka. “O nag-a-acting ka lang diyan?”
“Hindi po ako uma-acting,” masinsinang sagot ni Junjun. “Pinapakinggan ko lang. Sabi po ng tatay ko dati, ‘wag daw matakot sa makina. Kahit malaki, pare-pareho lang ‘yan magreklamo.”
Napahinto si Marco sa sagot na iyon.
“Nasaan na tatay mo ngayon?”
Hindi agad sumagot ang bata. Sandali muna siyang tumitig sa mga kamay niya bago nagpatuloy sa paggalaw.
“Matagal na pong wala,” maikli nitong sagot. “Iniwan na kami ni Mama.”
“Ah.” Wala nang naidugtong si Marco. Pero sa loob-loob niya, parang may kumalabit.
Habang nakaluhod, napansin ni Junjun ang kumikislap na bagay sa gilid ng makina, parang may naiipit na maliit na bilog sa gilid ng isang bolt. Nilingon niya si Marco na nakadukdok sa kanya.
“Sir, sa inyo po ba ‘to?” itinuro niya, pero hindi pa niya pinupulot.
“Ha? Ano ‘yan?” lumapit si Marco, lumuhod sa tabi niya.
Dahan-dahang hinugot ni Junjun ang kumikislap na bagay. Isang gintong singsing… na may kakilala siyang disenyo.
May naka-ukit sa labas na simbolo: kalahating araw na may tatlong bituin sa gilid. At sa loob nito, sa maliit na letrang halos hindi mabasa, nakasulat ang dalawang pangalan at isang petsa.
“LIZA – M.”
At sa tabi, petsa: May 12, 2013.
Parang biglang nawala ang ingay ng kalsada sa pandinig ni Junjun. Naglaho ang busina, ang tawanan ng mga nagmamatyag, ang lagitik ng tools. Ang tanging naririnig niya ay malakas na tibok ng puso niya.
Liza.
Pangalan iyon ng nanay niya.
At ang petsang iyon? Araw ng kaarawan niya.
Napasinghap siya, napaatras. Para siyang tinusok sa dibdib.
Hindi puwedeng nagkataon lang… hindi pwedeng dalawa ang babaeng Liza na may anak na pinanganak sa parehong araw. Hindi pwedeng pareho pa ng disenyo ng ring na nakikita niya gabi-gabi sa lumang larawan sa dingding ng barung-barong nila—larawan ng nanay niya na may hawak na lalaking hindi niya kahit kailan nakilala.
“Bakit ganyan ka makatingin?” tanong ni Marco, hindi napansin agad ang singsing. “Nakita mo na ‘yan?”
Dahan-dahang iniabot ni Junjun ang ring. Nanginginig ang kamay niya.
“Sir… sa inyo po ba talaga ‘to?”
Tinignan ni Marco ang singsing, at para ring lumubog ang mundo niya.
“Akala ko nawala na ‘to…” mahina niyang bulong. “Dati pa.”
“Kanino n’yo po ‘yan… ibinigay?”
Diretsong tanong ni Junjun iyon, walang paligoy-ligoy, pero may halong takot.
Napakunot-noo si Marco. “Bakit?”
“Sir…” ngumawa ang boses ng bata. “May kilala po akong may ganitong singsing. Si Mama. Si Liza.”
Nagtagpo ang mga mata nila.
Maraming emosyon ang nagbanggaan sa loob ng tingin ni Marco—pagkagulat, pag-iwas, takot, at isang bagay na matagal na niyang tinatago.
“Anong… apelyido ng nanay mo?” tanong niya, halos pabulong.
“Liza… Dela Cruz po,” sagot ni Junjun. Humigpit ang hawak niya sa laruan niyang kotse. “Sabi niya dati… may ibinigay daw sa kanyang singsing na kasing-ganda nito. Pero kailangan niyang isauli pagkatapos siyang… iwan.”
Napapikit si Marco.
Ilang taon na ba simula nang huli niyang marinig ang pangalang iyon?
Sa isip niya, bumalik ang isang gabing maulan, sa isang maliit na apartment sa ibang lungsod. Binalikan siya ng alaala ng isang simpleng babaeng nakapulang damit, hawak ang kanyang kamay, umiiyak habang nagsasabing buntis siya.
“Hindi ako handa maging ama,” iyon ang sinabi ni Marco noon. “Hindi mo naiintindihan ang buhay ko. Maraming nakaasa sa negosyo ko. Hindi kasya ang isang ‘Liza’ sa lahat ng ‘yon.”
Iniwan niya ang babae kasabay ng singsing na regalo niya rito, bilang paumanhin, pangakong babalikan niya kapag “maayos na ang lahat”. Pero dumating ang promotion, dumating ang mas malalaking deal, dumating ang mas maraming babae at alak. Ang pangakong iyon, nalibing sa kalendaryo ng mga taon.
Ngayon, heto ang batang nakaluhod sa harap niya, may hawak na singsing na iyon… at may kaarawang nakaukit sa loob na siya mismo ang pumilit noon na ipalagay sa alahas. Araw ng kapanganakan ng batang hindi niya man lang binisita.
“Ilang taon ka na, Junjun?” tanong ni Marco, kahit alam na niya ang sagot.
“Walo po,” sagot ng bata. “Sabi ni Mama, May 12… 2013 po ako pinanganak.”
Kumirot ang sikmura ni Marco. Pareho. Eksakto.
“Sir…” patuloy ni Junjun, nanginginig ang labi. “Kayo po ba yung… M sa singsing? ‘Yung sinasabing tatay ko?”
Nang marinig iyon, parang bumaba ang bigat ng langit sa balikat ni Marco. Sa unang pagkakataon sa maraming taon, hindi siya nakahanap ng kahit anong palusot.
“Junjun…” mahina niyang sabi, halos mahulog ang boses. “May… malaking kasalanan ang isang taong kilala ko kay Liza. Sa mama mo. At sa’yo.”
“Kasalanan po n’yo?” nangingilid na ang luha ng bata. “Kayo po ba ‘yon?”
Hindi siya nakakilos. Hindi siya makatingin nang diretso sa bata. Sa halip, naramdaman niyang unti-unting bumabalik sa kanya ang lahat ng mga gabing iniiwasan niyang isipin si Liza at ang batang pinaglihi nito.
Ang batang heto ngayon, marunong mag-ayos ng makina, marunong magtiis sa init ng araw, marunong humawak ng tools na parang extension ng kamay niya—lahat ng ito ay wala siyang kinalaman. Walang suporta, walang yakap, walang kahit anong gabay.
“Sir,” pabulong na sabi ni Junjun, “sabi ni Mama, mabait daw ‘yung tatay ko dati pero natakot lang. Tapos nawala. Pero kung sakali raw magkita sila ulit, sana mag-sorry siya.”
Hindi na nakatiis si Marco. Parang biglang nawala ang lahat ng tao sa paligid, parang sila na lang dalawa sa gitna ng kalsada at ang usok ng Mustang ang nagsisilbing ulap sa pagitan nila.
Marahan siyang lumuhod nang tuluyan sa harap ng bata, halos pantay na ang kanilang mga mata ngayon. Nilagay niya ang singsing sa palad ni Junjun.
“Sa’yo na ‘to,” mahina niyang wika. “Matagal na dapat sa inyo ‘to.”
“B-bakit po?”
“Kasi…” huminga nang malalim si Marco, at sa wakas, hindi na niya kinaya ang bigat ng salitang matagal niyang tinatakasan. “Kasi ako ang M sa singsing. Ako ang taong nagtaksil sa pangako ko sa nanay mo. At… ako ang ama mo.”
Para lang siyang binuhusan ng malamig na tubig sa gitna ng nagbabagang kalsada. Nanigas si Junjun, hindi alam kung lalapit ba o lalayo.
“Kung tatakbo ka ngayon,” patuloy ni Marco, ramdam ang panginginig ng boses, “karapatan mo. Kung murahin mo ako, karapatan mo. Pero kahit ano pa ang gawin mo, hindi mababago ‘yung totoo: iniwan ko ang nanay mo. At hindi ko nakita ang paglaki mo. Walang paliwanag na sapat para doon.”
Tila sasabog ang puso ni Junjun sa narinig. Sa isang iglap, lahat ng gabing umiiyak si Mama dahil “napagod daw sa paghihintay”; lahat ng kwentong bitin, lahat ng tanong na “Bakit wala akong tatay sa PTA?”—nagkaroon ng sagot.
Nasa harap niya ngayon ang taong iyon. Milyonaryo. May Mustang. May singsing. May kasalanan.
Sa gilid ng kalsada, napansin ng mga taong nakamasid na may kakaiba nang nangyayari. Hindi na ito basta sirang sasakyan. May umiiiyak na bata, may lalaking naka-asul na polo na mukhang mawawasak.
“Gusto n’yo pa rin po bang ayusin ‘yung kotse?” tanong ni Junjun sa halip, pinupunasan ang luha sa pisngi gamit ang maruming braso.
Napatulala si Marco. “Ha?”
“Hindi po kasi kayo makakarating kung hindi ‘to aandar,” dagdag ng bata. “Tsaka… kahit galit ako, ayokong ma-stranded kayo. Sabi ni Mama, kahit masama ang ginawa ng iba, pwede pa rin daw nating piliin gumawa ng tama.”
Hindi napigilan ni Marco ang mapangiting mapait. Kahit iniwan ko siya, ganun pa rin ang tinuturo niya sa anak namin…
“Sige, Junjun,” mahina niyang sabi. “Tulungan mo pa rin ako. Pero pagkatapos nito… ako naman ang tutulong sa inyo.”
Muling tumalikod si Junjun sa makina. Ngayon, iba na ang tibok ng puso niya, pero mas malinaw ang galaw ng kamay niya. Sinuri niya ang mga hose, kinutkot ang ilang bolt, in-adjust ang isang pyesa na halatang nabigla sa lubak.
“Subukan n’yo po ulit, Sir Marco,” tawag niya.
Pinihit ni Marco ang susi. Sa una, paubo-ubo pa ang makina. Pero ilang segundo lang, unti-unting naging mas maayos ang ugong. Huminto ang usok. Umikot nang maayos ang belt.
“Umaandar na!” sigaw ng isa sa mga nag-uusyoso.
Napanganga si Marco—hindi makapaniwala sa simple pero epektibong ginawa ng bata.
“Paano mo nagawa ‘yon?” nangingiting tanong niya.
“Tinuruan po ako ni Papa dati,” sagot ni Junjun, sabay tingin sa kanya. “Hindi ko pa alam noon na kayo pala ‘yung Papa na ‘yon.”
Tumigil ang oras sa pagitan nila. Hindi alam ni Marco kung tatawa ba siya o iiyak. Sa halip, marahan siyang bumaba muli, hinarap ang bata.
“Junjun,” mahinahon niyang sabi, “wala akong karapatang maging tatay mo ngayon. Wala pa. Pero kung papayag ka… gusto kong magsimula kahit sa maliit na paraan. Pwede ba kitang ihatid sa inyo? Makilala ang mama mo? Harapin ang mga pagkakamaling tinakbuhan ko dati?”
Tumingin si Junjun sa singsing na hawak niya, sa Mustang na pinaandar niya, sa lalaking minsang itinuring siyang istorbo lang sa kalsada, pero ngayon ay humihingi ng pangalawang pagkakataon.
“Wala na po akong laruan dati,” pabulong niyang sabi. “Kaya kotse-kotsehan na lang yung mga bolt ng sasakyan ng kapitbahay ang nilalaro ko. Pero ngayong alam ko na kung sino kayo… hindi ko alam kung dapat ko pa bang paglaruan ‘to o ibato sa inyo.”
Hinintay ni Marco ang susunod na salita—handa sa anumang desisyon.
Sa huli, huminga nang malalim si Junjun.
“Pwede n’yo po kaming ihatid ni Mama,” aniya, “pero hindi dahil sa mayaman kayo. Dahil kailangan n’yong humarap sa kanya. Hindi ako makakapagpatawad nang mag-isa.”
Tumango si Marco, nanlalambot ang tuhod pero kakaiba ang gaan sa dibdib. “Tama ka.”
Habang sumasakay si Junjun sa passenger seat ng Mustang—unang beses niyang makasakay sa ganoong sasakyan—hindi niya maiwasang hawakan ang singsing na ngayon ay nakasukbit na sa isang maliit na tali, bitin sa kanyang leeg.
Sa labas, unti-unti nang kumukupas ang araw. Pero sa loob ng kotse, parang may bagong liwanag na sumisikat, kahit hindi pa nila alam kung saan hahantong ang pag-uusap na magaganap pagdating nila sa barung-barong na tinawag ni Junjun na “bahay”.
Isang batang mahirap lang ang tumulong sa milyonaryo sa Mustang.
Pero nang makita niya ang singsing, nalaman niyang minsan pala, ang mga piraso ng nakaraan na iniwan ng matatanda ay babalik sa mga palad ng mga batang pinakaapektado nito—at doon sisimulang itahi ang katotohanan na matagal nang iniiwasan.
At sa kalsadang iyon, sa pagitan ng usok, ingay at init ng araw, nagsimula ang isang kwento hindi lang tungkol sa sirang makina, kundi tungkol sa isang pusong matagal nang kailangang ayusin.
