Hinuli siya ng pulis sa gitna ng terminal, parang kriminal na walang nagawang tama—hindi alam ng pulis na ang lalaking hinaharap niya ay may kuya na hepe ng CIDG.
Mainit ang tanghali sa bus terminal sa lungsod. Amoy usok, mantika, at pawis na halo-halo sa hangin. Sa gilid, may mga tindera ng banana cue at yosi, mga konduktor na sumisigaw ng “Baguio! Pangasinan! Laoag!” at mga pasaherong may kanya-kanyang bitbit na problema.
Si Jay Lopez, dalawampu’t anim na taong gulang, nakasuot ng berdeng hoodie at may backpack na halos kapantay ng katawan niya, ay nakatayo sa gitna ng terminal, hawak ang tiket papuntang probinsya. Galing siyang night shift sa BPO, plano niyang umuwi sa bayan nila para sorpresahin ang ina sa kaarawan nito. Halos isang taon na siyang hindi nakakauwi. Laging dahilan ang trabaho, laging “next month na lang, Ma.”
Ngayon, dala-dala na niya ang pasalubong na biskwit at kape, pati ang maliit na envelop na may laman na kaunting ipon para ipagawa ang bubong ng bahay. Pagod man, may ngiti sa labi niya habang nakapila sa loading area.
Habang naghihintay, naramdaman niyang may mga matang biglang tumingin sa kanya. May humintong mobile sa gilid ng terminal. Bumaba ang isang pulis na naka-unipormeng bughaw, mataas ang tikas pero matalim ang tingin—si PO2 Mariano.
Sanay na ang mga ale sa terminal sa presensiya nito. May ilan nang umiwas, may nag-ayos ng paninda, may pasaherong biglang nagtabi. Sa loob ng ilang buwan, kilala na si Mariano bilang pulis na mas mahilig manghamon kaysa magtanong. “Anti-crime operation” daw palagi ang dahilan, pero madalas ang target ay mga mukhang pagod, mahirap, at tahimik—sapul na sapul si Jay.
Lumapit si Mariano sa hanay ng mga pasahero, kasunod ang dalawang tanod.
“O, routine inspection lang.” malakas niyang sabi. “’Yung mga wala pang ID, wala pang tiket, o kahina-hinala, lumapit na rito.”
Napangiwi si Jay. May tiket siya, may company ID, may valid ID, at wala namang masamang ginagawa. Pero sa mga ganitong pagkakataon, alam niyang madalas hindi sapat ang pagiging inosente.
“Nak, ikaw.” biglang turo ni Mariano sa kanya. “Lapít nga rito.”
Nagulat si Jay, pero agad sumunod. Hindi siya sanay na may pulis na sumisigaw sa kanya. Sa trabaho niya, ang mga kausap niya puro foreign customer sa telepono, at ang pinakamalaking problema niya ay account password, hindi baril sa bewang.
“Hawak mo ‘yang bag na ‘yan parang may tinatago ka, ah.” mapanuring sabi ni Mariano. “Saan ang punta mo? Ano ang trabaho mo?”
“Pauwi po ako sa Pangasinan, sir.” magalang na sagot ni Jay. “Call center agent po. Day off ko po ngayon, uuwi lang sa amin.”
“Call center, ha.” matalas ang tingin ni Mariano. “Baka scammer ka. Puro scammer daw diyan, ‘di ba?”
May ilang pasaherong napalingon. May umismid. May tumawa ng bahagya. Si Jay, naramdaman ang init sa pisngi.
“Hindi po, sir.” sagot niya. “Legit po ‘yung company namin. Telecom account.”
“ID.” singkit na utos ni Mariano, iniabot ang kamay.
Mabilis na inabot ni Jay ang company ID at government ID. Tiningnan ni Mariano, tinapat sa ilaw, tapos nagtaas ng kilay.
“Lopez.” basa niya. “Nak, ano’ng kinalaman mo sa mga Lopez na ‘yan sa kabilang city? Baka may record na ‘yan. May kapatid ka bang pulis?”
Biglang sumikip ang dibdib ni Jay. May kapatid nga siyang pulis—si Kuya Arman, na matagal nang na-assign sa CIDG at ngayo’y isa sa mga hepe sa regional office. Pero sa buong buhay niya, sinikap niyang huwag gamitin ang koneksyong iyon. Ayaw niyang isipin ng mga tao na nakararaan siya dahil “may kuya siyang mataas.”
“Kapatid ka ba nung Chief Inspector Lopez sa CIDG?” sunod na tanong ni Mariano, nakakunot ang noo. “May naririnig ako dati.”
Napayuko si Jay. Pwede sana niyang sabihing, “Opo, kuya ko po ‘yon.” Baka sa isang saglit, mag-iba ang tono ng pulis. Pero naalala niya ang sinabi ni Arman bago ito umalis noong huling bakasyon nila.
“Jay, kahit ano’ng mangyari, huwag mong gagamitin ang pangalan ko para may masunod ka o may lusutan ka. Kung may mali, sabihin mo sa tamang proseso. Pero ‘wag kang aasa sa apelyido.”
Kaya ngumiti lang siya nang kaunti.
“Wala po akong kamag-anak sa pulis, sir.” sagot niya. “Ordinaryong empleyado lang po ako.”
Tumingin ulit si Mariano sa ID, parang nagdududa.
“Aba, sigurado ka?” pang-uuyam nito. “Kasi kung may kuya kang pulis, baka mas may dahilan akong imbestigahan ka. Baka tagadala ka ng mga kung anu-ano.”
Umikot ang tingin ng pulis sa mga tao sa likod ni Jay, parang nagyayabang. Hindi binibigay ang ID.
“Nak, buksan mo ‘yang bag.” utos niya. “Inspection.”
Binuksan ni Jay ang bag. Kita roon ang nakabalot na pasalubong, extra damit, toiletries, at maliit na envelop na nakatago sa side pocket. Kinuha ni Mariano ang envelop na iyon.
“Ano ‘to?” tanong niya, pinipisil-pisil ang papel. “Mukhang pera ah.”
“’Yan po ‘yung ipon ko, sir.” sagot ni Jay, halatang kinakabahan. “Pambayad ho ng bubong sa bahay. Huwag niyo na ho sana buksan—”
Pero binukas na ni Mariano. Lumabas ang nakaipong pera—ilang libo, hindi kalakihan, pero malaking halaga na para kay Jay.
“Call center agent, may dalang ganyang kalaki.” sabi ni Mariano. “Sigurado ka bang sa trabaho mo lang galing ‘to?”
“Sir, ilang buwan ko ho ‘yang pinag-ipunan.” paliwanag ni Jay. “Overtime po, night diff, incentives. Hindi naman ho malaking halaga ‘yan.”
Umirap si Mariano.
“Kung inosente ka, wala kang problema kung mag-stay tayo sandali sa presinto.” pagsisimula niya. “Iche-check lang natin kung may warrant ka, kung malinis ‘yang pera, kung wala kang hawak na kung ano. Pero siyempre, alam ko, nagmamadali ka. Malay mo, may flight pa ‘yung kasama mo doon sa probinsya.” ngumisi siya. “Kung gusto mong dito pa tayo abutin ng dapithapon, okay lang naman sa’kin.”
Narinig ni Jay ang tono. Hindi na bago sa kanya ang ganitong klase ng usapan—naririnig niya sa kwento ng taxi driver, kliyente, at mga kaibigan. Pero ngayon lang siya direktang naging target.
“Ano po ang gusto ninyong mangyari, sir?” maingat niyang tanong, kahit may halata nang panginginig sa boses.
“Simple lang.” sagot ni Mariano, inilapit ang mukha sa kanya. “May violation ka—loitering sa terminal na walang maayos na papeles, possible suspicious funds, at hindi cooperative na pasahero. Puwede na kitang isama sa presinto. Pero dahil mabait ako, bibigyan kita ng option. ‘Advise’ lang.” bumaba ang boses niya, halos bulong. “Iwanan mo rito ang kalahati ng laman ng envelop mo, at makakaalis ka na. Hindi ko na kakalkalin ang bag mo. Tapos.”
Parang sumabog ang dugo sa tenga ni Jay. Narinig niya ang mga salitang hindi niya inakalang diretso niyang maririnig.
“Sir…” halos mapaiyak siyang bigla. “Pera po ‘yun ng nanay ko. Pambili ho ng yero. Kapag kinuha niyo ‘yan, babalik akong walang maibibigay. Ano na lang po ang sasabihin ko sa kanila?”
Umiling si Mariano, kunyari may awa, pero halatang naglalaro lang.
“Jay, tama?” basa niya sa ID. “Ang tanong, gusto mo bang makauwi ngayong araw na ‘to, o gusto mong sa kulungan magpaliwanag kung bakit ka umiiyak?”
May babae sa likod na napabulong, “Grabe naman ‘to.” May lalaking naglabas ng cellphone, tahimik na nagre-record. Ngunit walang naglakas ng loob na direktang makialam. Takot sila sa uniporme, sa posisyon, sa ganti.
Naramdaman ni Jay ang paglubog ng sikmura niya. Kaya ba niyang isakripisyo ang prinsipyo niya para makauwi lang? Kaya ba niyang iuwi sa nanay niya ang kalahating bubong na lang? O hahayaan niyang ipahiya siya, isama sa presinto, at baka pagtripan pa?
Sa gitna ng kaguluhan sa isip niya, bigla niyang naalala ang mensahe ni Kuya Arman sa chat noong nakaraang linggo.
“Kung may pulis na umaabuso,” sabi roon, “huwag kang mananakit, huwag kang lalaban. I-record mo kung kaya, tandaan ang pangalan, at tawagan mo ko. Hindi dahil sa pwesto ko, kundi dahil may mga mekanismo para sa ganyang reklamo. Pero kung ikaw ang nandiyan, Jay, pakisuyo: huwag kang papayag na apihin.”
Dahan-dahan niyang kinuha ang cellphone sa bulsa.
“Ano’ng gagawin mo d’yan?” mabilis na sitang ni Mariano. “Bawal ang video-video sa operasyon.”
“Magte-text lang po ako, sir.” sagot ni Jay, halatang nanginginig na ang kamay. “Sabihin ko lang po sa kuya ko na baka ma-late ako sa uwi.”
Ngumisi si Mariano.
“May kuya pala talaga.” pang-uuyam niya. “Sige, sige. I-text mo. Para may kasama kang magpaliwanag sa presinto.”
Hindi na sumagot si Jay. Sa halip, mabilis siyang nag-type.
“Kuya, may pulis dito sa terminal. Hinaharang ako, hawak pera ko, pinipilit akong magbayad para paalisin ako. Ano gagawin ko?”
Halos isang minuto lang, may dumating na reply.
“Anong pangalan ng pulis? Anong terminal? Huwag kang aalis d’yan. Huwag kang magbibigay. I-reply mo.”
Napatingin si Jay sa name plate na nakakabit sa dibdib ni Mariano: “MARIANO.”
“Kuya,” reply niya, “PO2 Mariano, sa North Bus Terminal. Hawak niya ID ko at pera. Maraming tao.”
Pagka-send niya, biglang tumawag ang cellphone. Si Kuya Arman.
“Sir, personal call lang po.” pakiusap ni Jay, nakatingin kay Mariano. “Pakitago lang po muna ‘yung pera at ID ko.”
Pero inabot ni Mariano ang cellphone.
“Sino ‘to?” tanong niya. “Baka sindikato ‘to. Ako na sasagot.”
Pinindot niya ang “Answer” at inilagay sa tenga.
“Hello?” malamig na pagbati niya. “Si PO2 Mariano ‘to. Sino ‘to?”
Sa kabilang linya, isang boses na hindi sumisigaw, pero may bigat na hindi kayang balewalain.
“This is Police Colonel Arman Lopez, Chief of CIDG Regional Office.” mahinahon ngunit matigas na sabi ng boses. “Sino raw ulit ‘to?”
Nanigas ang kamay ni Mariano. Napatingin siya kay Jay, na ngayon ay halos hindi alam kung saan lulugar.
“C-Colonel… Lopez…?” nauutal niyang sagot. “Sir, opo, si… si PO2 Mariano po ito. Routine inspection lang po, sir. May… may pasaherong… suspicious, so tiningnan ko lang po.”
Tumingin si Jay sa mukha ng pulis. Kita niya ang unti-unting pagkalusaw ng kayabangan sa mga mata nito.
“Suspicious?” ulit ni Colonel Lopez mula sa kabilang linya. “Pangalan ng pasahero?”
“Jay… Jay Lopez po, sir.” sagot ni Mariano, halos pabulong.
Tahimik sandali sa linya. Ramdam ni Jay ang sampung segundo na parang sampung taon.
“Jay Lopez.” banayad na ulit ni Colonel. “Bunso kong kapatid ‘yan.”
Parang biglang tumigil ang mundo. Ang mga tao sa terminal na nakikinig, hindi makapaniwala sa narinig.
Si Mariano, namutla.
“S-sir… p-pasensya na po… hindi ko po alam—”
“Hindi mo kailangan akong kilalanin, Officer.” putol ng Colonel, hindi na kailangang lakasan ang boses. “Maski hindi siya kapatid ko, mali pa rin ang panghaharang at panghihingi mo ng pera. Alam mo ‘yan. Hindi ko kailangang turuan ka ng basic.”
Humawak si Mariano sa sinturon niya, parang nawalan ng lakas ang tuhod.
“Sir, hindi ko po siya pinipilit magbigay…” tanggi niya, pero parang siya man ay hindi kumbinsido sa sarili niyang sinasabi. “Na-misinterpret lang po—”
“Mariano.” malalim ang hinga ng Colonel. “Nakikinig ngayon ang ilang tao sa paligid ninyo, hindi ba? Mas mabuti na sigurong marinig nila ang susunod kong sasabihin. Ipapasa ko ang tawag na ‘to sa hepe ninyo sa station. Stand by ka d’yan. Huwag kang aalis. Huwag mong gagalawin ang kapatid ko, pati ang gamit niya.”
“Sir, opo.”
Sa ilang sandali, narinig nila ang pag-click na parang naka-conference call na. Sumunod na boses ay pamilyar sa ilan—si Chief Inspector Velasco, hepe ng istasyon na may sakop sa terminal.
“Mariano.” sabi ni Velasco, halata ang bigat sa tono. “Ano na naman ‘tong naririnig ko? Naka-linya si Colonel Lopez sa atin. Kapatid niya raw ‘yung hinaharang mo.”
“Sir… chief… misunderstanding lang po…” halos pabulong na si Mariano.
“Misunderstanding?” tila may pailing na sagot ni Velasco. “Ilampung beses ka na bang na-misunderstand? Paulit-ulit na reklamo tungkol sa pangongotong, sa lakas ng boses mo sa terminal, sa panghihiya mo sa mga pasahero. Ngayon may reklamo ka na galing mismo sa CIDG. Ano sa tingin mo mangyayari?”
Parang lumiliit ang mundo ni Mariano. Nagsimulang magbulungan ang mga tao.
“Sir, babawiin ko na lang po—”
“Hindi ‘yan ganon kadali.” singit ni Colonel Lopez. “Naririnig ka ng mga taong inaabuso mo. At naririnig nila ako. Kaya, Officer Mariano, uulitin ko: ibalik mo ngayon mismo ang lahat ng gamit at pera ng kapatid ko. Hihingi ka ng tawad, hindi dahil kapatid ko siya, kundi dahil tao siya. At pagkatapos niyan, sasama ka kay Chief Velasco at sa Internal Affairs para magpaliwanag. Naiintindihan mo?”
“S-sir, opo.” halos mangiyak si Mariano.
Dahan-dahan niyang ibinalik ang envelop kay Jay, pati ang mga ID. Hindi maipinta ang mukha niya—halo ng hiya, takot, at pagsisisi na hindi niya alam paano haharapin.
“Jay…” mahina niyang sabi. “Pasensya na. Nadala lang ako. Alam mo naman… sa trabaho naming ito, minsan… nagkakamali.”
Hindi agad nakapagsalita si Jay. Hawak niya ang envelop na parang mas mabigat pa ngayon kaysa kanina. Hindi siya sanay na may pulis na humihingi ng tawad sa kanya, lalo na sa harap ng maraming tao.
“Sir…” unti-unti niyang sagot. “Hindi ko gusto na mapahiya kayo. Gusto ko lang po makauwi nang maayos. Pero kung hindi ako nagsalita… mas marami pa pong katulad ko ang kakabahan dito sa terminal araw-araw.”
Tumingin si Mariano sa paligid. Ang mga pasahero, ang mga tindera, ang mga drayber—lahat nakatitig sa kanya, ngunit hindi na takot lang ang nakikita niya. May hugis na ng galit na matagal nang kinikimkim, at ginhawang paunti-unti nang nagsusumulpot.
“Jay.” tawag muli ng boses ni Colonel sa linya. “Pasensya ka na. Hindi ko ginusto na masangkot ka sa ganyang sitwasyon. Kung walang nangyari, hindi mo naman kailangan sabihin na kapatid mo ako. Pero salamat at hindi ka nanahimik.”
Napangiti si Jay kahit may luha sa gilid ng mata.
“Kuya, hindi naman kita tinawagan para iligtas ako.” sagot niya. “Tinawagan kita kasi gusto kong malaman kung tama pa ba ‘yung ginagawa sa akin. Natatakot ako eh.”
“Naiintindihan ko.” tugon ni Colonel Lopez. “Kung may natutunan ka dito, sana ito: hindi mo kailangang may kuya sa CIDG para may karapatan. Pero dahil nandito na rin ako, gagawin ko ang makakaya ko para hindi na maulit ‘to sa iba. Ipapatawag namin ang management ng terminal. Mag-uusap kami tungkol sa tamang protocols. At si Officer Mariano…” huminga siya nang malalim, “…haharap sa kaso.”
Tahimik na napababa ni Mariano ang ulo.
“Jay, anak.” sumingit si Chief Velasco, medyo mas malumanay na. “Kung okay lang sa’yo, gusto ka rin naming kunin bilang complainant. Hindi para pahirapan ka, kundi para magkaroon ng formal basis ang reklamo. Hindi madali, pero malaking tulong ‘to sa iba pang pasaherong ayaw nang magsalita.”
Tumingin si Jay sa pila ng mga taong naghihintay pa rin ng bus. Sa mga mukhang tahimik pero alam niyang may sariling kwento ng pang-aabuso. Naramdaman niya ang bigat ng desisyong kailangan niyang gawin.
“Opo, sir.” sagot niya sa wakas. “Pupunta po ako. Huwag niyo lang po sana hayaang maulit ‘to sa iba.”
Nagpaalam na sa tawag ang dalawang opisyal. Naiwan si Jay at si Mariano sa gitna ng terminal, kasama ng mga matang tahimik na saksi sa nangyari.
“Pasensya na talaga, Jay.” ulit ni Mariano. “Hindi ko akalaing—”
“Sir.” putol ni Jay, mahinahon. “Kung pwede ho sana… huwag niyo na pong gawin ‘to sa iba. Kahit hindi sila Lopez, kahit wala silang kilalang Colonel, may pamilya rin po silang uuwian. Pare-pareho lang naman tayong tao.”
Wala nang maisagot si Mariano. Tumango lang siya at tahimik na sumama sa dalawang pulis na dumating mula sa istasyon. Habang lumalayo sila, kita sa likod niya ang bigat ng uniporme na dati niyang ipinagyayabang.
Makalipas ang ilang oras, nakasakay na rin si Jay sa bus. Habang umuusad ito palabas ng terminal, naaninag niya sa bintana ang mga pasaherong parang mas gumaan ang pakiramdam. May ilan pa ring pulis na nagrere-roving, pero wala na ang sigaw ni Mariano.
Napatingin siya sa envelop sa kandungan niya, tapos sa tiket na piniga niya kanina sa kaba. Binuksan niya ang cellphone. May mensahe si Mama.
“Anak, kumusta byahe? Ingat ka. Excited na kami ng tatay mo.”
Napangiti siya, may bahid pa rin ng pagod.
“Ma, on the way na po.” reply niya. “May konting aberya lang kanina, pero okay na. Kwento ko na lang pag-uwi ko. Love you.”
Bago niya isinara ang phone, nakatanggap siya ng isa pang mensahe mula kay Kuya Arman.
“Proud ako sa’yo, Jay. Hindi dahil kapatid kita, kundi dahil pinili mong tumayo nang maayos kahit natatakot ka. Sana dumami pa ang kagaya mo.”
Napakapit siya sa backpack, tumingin sa labas kung saan unti-unting lumiliit ang terminal sa paningin. Hindi niya alam kung gaano kalaki ang magbabago sa sistema dahil sa nangyari. Pero alam niya, sa araw na iyon, may isang pulis na natuto, may isang hepe na kumilos, at may ilang pasaherong nakakita na puwedeng lumaban sa pang-aabuso nang hindi nagiging barumbado.
At sa loob-loob niya, nagdasal siyang hindi na kailangan pang may “kuya sa CIDG” para igalang ng sinuman ang karapatan ng simpleng tao.
Kung nakaantig sa’yo ang kwentong ito, o may naalala kang pangyayaring kahawig nito, ibahagi mo ang post na ito sa iyong pamilya at mga kaibigan. Baka may isang taong kailangan ding maalalang hindi pribilehiyo ang respeto at karapatan—karapatan ito ng bawat isa, may koneksyon man o wala.
