Isang bulag na bata ang inalipusta sa harap ng maraming tao… pero nang pumwesto siya sa harap ng piano, tumahimik ang buong mundo.
Sa loob ng isang marangyang concert hall sa Maynila, kumikislap ang mga chandelier habang dahan-dahang napupuno ang mga upuan. Mga mayayamang magulang, kilalang personalidad, at mga batang nakabihis pormal ang nag-aantay ng simula ng Velasco Young Virtuosos Competition—isang patimpalak na pinamumunuan ng sikat at kinatatakutang pianista na si Maestro Adrian Velasco.
Sa pinakadulong bahagi ng stage entrance, may isang batang lalaki na nakaupo sa mahabang bangko, mahigpit na yakap ang maliit na backpack. Nakasuot siya ng simpleng dilaw na polo at lumang pantalon. Nakapirmi ang itim na salamin sa kanyang mga mata—palatandaan na siya ay hindi nakakakita.
Ito si Eli Navarro, siyam na taong gulang, bulag mula pagkasilang.
Habang abala ang ibang bata sa pagpa-practice ng mga piyesang klasikong pinag-aralan nila sa piling ng mga mamahaling maestro, tahimik lang si Eli. Sa tabi niya, nakaupo ang kanyang ina, si Aling Rosa, isang labandera na halatang hindi sanay sa marangyang lugar—mahigpit ang hawak sa bag na parang baka may mang-agaw.
“Anak, baka pagod ka na. Gusto mo bang uminom ng tubig?” mahinahong tanong ni Aling Rosa, pilit itinago ang kaba sa boses.
Umiling si Eli at bahagyang ngumiti.
“Ma, naririnig mo ‘yon? Yung piano sa likod ng kurtina… Chopin ‘yan, ‘di ba?”
Napangiti si Aling Rosa. Kahit kailan, hindi siya nasanay na ang anak niyang bulag ay mas nakakarinig pa sa lahat.
“Oo, anak. Chopin. Yung madalas mong tugtugin sa lumang keyboard sa bahay pag tapos mo magtinda ng candy,” sagot niya.
Para kay Eli, ang musika ang naging mundo niya. Sa maliit na barong-barong sa Tondo, may luma silang keyboard na nakuha lang nila sa ukay-ukay. Sira ang ilang keys, malabo na ang tunog, pero doon niya unti-unting natutunan ang mga piyesang naririnig lang niya sa radyo at sa simbahan. Wala siyang mabayarang formal na teacher. Tanging pakikinig at pakiramdam ang sandata niya.
Isang araw, kinuhanan siya ng video ng kapitbahay nilang si Kuya Jimmy habang tumutugtog siya ng paboritong piyesa sa misa. In-upload nito sa social media—at nag-viral. Doon siya napansin ng isang organizer ng patimpalak at inalok na sumali.
“Isang bulag na bata sa prestihiyosong kompetisyon ni Maestro Velasco, ang tapang!” tukso ng ilan sa kapitbahay. Pero para kay Eli, hindi tapang ang dala niya—pangarap.
Sa kabilang bahagi ng backstage, nakatayo si Maestro Adrian Velasco, naka-pulang suit na mahal pa sa isang kotse. Nakakunot ang noo habang tinitingnan ang listahan ng mga kalahok sa tablet.
“Sino itong… Eli Navarro?” malamig niyang tanong sa assistant. “Bakit walang name ng teacher, walang conservatory, walang background?”
“Maestro, siya po yung bulag na bata na nag-viral sa online. Nirekomenda po ng sponsor—baka raw makadagdag ‘heartwarming factor’ sa event,” nahihiyang sagot ng assistant.
Bahagyang tumigas ang panga ni Adrian.
“Heartwarming factor?” mariing ulit niya. “Hindi ito talent show sa mall. Competición ito. Classical piano. Hindi charity.”
Humigpit ang hawak niya sa tablet nang mabasa ang mga katagang: ‘Self-taught, blind since birth.’
May kung anong kirot na dumaan sa puso niya—isang alaala na pilit niyang nililibing sa nakaraan.
“Dalhin mo siya sa rehearsal room. Gusto ko siyang makausap bago siya sumalang,” utos ni Adrian, malamig ang tono.
Ilang minuto ang lumipas, tumawag ang organizer sa gilid ng hallway.
“Eli Navarro? Sundan niyo po ako. Hahanapin kayo ni Maestro Velasco.”
Ramdam ni Eli ang paglamig ng hangin. Maging si Aling Rosa ay napapitlag.
“Ma… siya yung sikat na pianista, ‘di ba?” bulong ni Eli.
“Oo, anak. Siya yung idol ng lahat. Pakinggan mo lang ha, magalang ka,” paalala ng ina.
Dinala sila sa isang maliit na practice room kung saan naroon na si Adrian, nakatalikod, kaharap ang isang malaking grand piano. Nakapamewang ito, tila hindi natutuwa.
Nang maramdaman ang pagpasok nila, dahan-dahan siyang humarap.
Sa sandaling iyon, nabura ang ngiti ni Aling Rosa. Matalim ang tingin ni Maestro, parang may hinuhusgahan na agad.
“Ikaw si Eli?” tanong niya, malamig.
“Yes po… Maestro,” magalang na sagot ng bata, nakatayo nang diretso, nakahawak sa braso ng ina.
Tinitigan ni Adrian ang batang nakadilaw na polo, maliit, payat, may salamin sa mata—pero may kakaibang katahimikan sa mukha.
“Gaano ka na katagal tumutugtog?” tanong niya.
“Simula po nung anim na taon ako. Natutunan ko lang po sa pakikinig sa radyo. Wala po akong teacher,” mahina pero malinaw na sagot ni Eli.
Bahagyang napangisi si Adrian, hindi sa tuwa kundi sa pangungutya.
“Walang teacher,” ulit niya. “Ibig sabihin, hindi mo alam ang tamang technique. Hindi ka marunong magbasa ng nota… at hindi ka nakakakita.”
Ramdam ni Eli ang panginginig ng kamay ng kanyang ina sa pagkapit sa kanya.
“Pero Maestro…” pilit na sabat ni Aling Rosa, “magaling po ang anak ko. Baka po puwedeng—”
Itinaas ni Adrian ang kamay bilang pagsaway.
“Alam mo ba kung nasaan ka, iho?” malamig niyang tanong. “Ito ang pinakamalaking youth competition sa bansa. Yung ibang bata dito, taon ang binilang sa pag-aaral. Nagbabayad ng libo-libo para sa leksyon. At ikaw… lalapit dito na parang… parang laruan lang ang piano?”
Namilog ang bibig ni Eli, hindi alam ang isasagot.
“Maestro, hindi po niya—” muling sabat ni Aling Rosa, halos maiyak na.
“Ginang,” putol ni Adrian, “ayokong pinagtatawanan ang propesyong ito. Hindi ko kailangan ng viral story. Ang kailangan ko ay tunay na musikero.”
Humigpit ang dibdib ni Eli.
“Kung gusto n’yo ng awa,” patuloy ni Adrian, “may ibang stage para diyan. Pero sa gabing ito, hindi kita palalabasin kung mapapahiya ka lang. Naiintindihan mo?”
Tumahimik ang silid. Tanging mahinang hikbi ni Aling Rosa ang naririnig.
Sandaling yumuko si Eli, pero may kung anong apoy ang biglang sumiklab sa loob niya.
“Maestro,” mahinahon pero matatag niyang sabi. “Alam ko pong bulag ako. At oo, hindi po ako marunong magbasa ng nota. Pero mahal ko po ang piano. At kahit hindi niyo ako makita… maririnig niyo po ako.”
Nagulat si Adrian sa sagot ng bata. May lakas sa boses na hindi tugma sa liit ng katawan nito.
“Bigyan niyo lang po ako ng isang pagkakataon,” dugtong ni Eli. “Kung mapahiya po ako, hindi na ako babalik dito kahit kailan. Pero kung may marinig kayong iba… kayo na po ang bahala.”
Nagtagpo ang mga mata—o salamin—ni Eli at ang malamig na titig ni Adrian. Saglit itong nag-alinlangan.
Sa likod ng isip ng Maestro, sumulpot ang imahe ng isang batang lalaki na minsan nang nakaupo sa harap ng piano, bulag din, masayahin, maingay. Ang kanyang nakababatang kapatid, na namatay sa aksidente ilang taon na ang nakalilipas—bago pa man marating ang pangarap nitong maging concert pianist.
Matagal na niyang kinikimkim ang galit sa sarili. At sa tuwing may nakikitang batang tulad nito, mas pinipili niyang maging malupit kaysa maalala ang kanyang pagkukulang.
Binalik niya ang tingin kay Eli.
“Fine,” mariin niyang sabi. “Pero tandaan mo: ngayon lang ito. Kung babagsak ka, wala kang ibang sisisihin kundi ang sarili mo.”
Tumango si Eli.
“Maraming salamat po, Maestro.”
Nang lumabas sila ng kwarto, halos sumabog ang damdamin ni Aling Rosa.
“Anak, pwede pa naman nating i-urong ‘to. Uuwi na lang tayo sa atin. Hindi mo kailangang patunayan kahit ano sa kahit kanino,” nanginginig niyang sabi.
Ngumiti si Eli, bagama’t hindi niya nakikita ang luha sa mata ng ina, naririnig niya iyon sa pag-alog ng boses nito.
“Ma, naaalala mo noong unang beses akong tumugtog sa simbahan? Takot na takot ako nun, pero sabi mo sa akin, ‘Eli, kung para kay Lord yan, huwag kang matakot.’”
Tumawa siya ng bahagya. “Ngayon, Ma, hindi lang si Lord ang makikinig. Isang Maestro pa.”
Mahigpit siyang niyakap ni Aling Rosa, hawak ang likod nitong payat.
“Kung ganyan ang desisyon mo, anak, susuportahan kita. Pero kahit anong mangyari, tandaan mo: hindi talento ang sukatan ng halaga mo—puso.”
Ilang oras ang lumipas, nagsimula na ang programa. Sunod-sunod ang mga batang tumugtog ng mga piyesa nina Beethoven, Mozart, Liszt. Bawat isa, sinasalubong ng palakpak, minsan ay malamig, minsan ay mainit.
Sa judges’ table, nakaupo si Adrian kasama ang dalawang foreign guest. Pero halata sa kilos niya na parang wala sa mood. Kada mali ang nota ng isang bata, bahagya siyang napapairap. Perpekto dapat, iyon ang mundo niya.
“Next performer,” anunsyo ng host, “isang batang nagmula pa sa Tondo, Maynila. Palakpakan natin, si Eli Navarro.”
May konting bulungan sa audience.
“Siya ba yung bulag?”
“Ay oo, yun yung nasa viral video!”
“Paano siya magbabasa ng piyesa?”
Sa backstage, mahigpit ang hawak ni Eli sa gilid ng piano bench. Nilapitan siya ni Kuya Jimmy, na sumama sa kanila bilang alalay.
“Pre, nandito ka na. Huwag mo na silang pakinggan. Parang kapitbahay lang yan na mahilig makialam,” biro nito, pilit na pinapasaya ang bata.
Huminga nang malalim si Eli.
“Kuya Jimmy… yung piano ba sa stage… tunog ginto?” tanong niya.
Napangiti si Kuya Jimmy.
“Oo, parang ginto sa linis ng tunog. Pero pag hinawakan mo, pareho lang din sa luma mong keyboard sa bahay. Keys pa rin yan, anak. Alam kong kaya mo.”
Hinawakan niya si Eli sa balikat at inihatid hanggang sa mismong gilid ng stage.
Nang maramdaman ni Eli ang mainit na ilaw sa mukha niya at ang parang dagat na huni ng mga tao sa harap, mabilis ang tibok ng kanyang puso. Naririnig niya ang tahimik na pag-atungal ng camera shutters, ang paghinga ng mga nakaupo.
Dahan-dahan siyang inilapit sa black grand piano. Hinaplos niya ang gilid, ramdam ang kinis ng kahoy, ang lamig ng ivory keys.
Sa judges’ table, napataas ang kilay ni Adrian nang makita ang payat na batang nakadilaw na polo at itim na salamin. Nakaupo ito, kita ang kaunting panginginig ng kamay.
“Paano kaya siya papalpak?” mapait niyang naisip.
Tahimik ang buong hall nang ilagay ni Eli ang kanyang mga daliri sa mga tecla. Ilang segundo siyang hindi gumagalaw, para bang nakikinig sa isang musika na siya lang ang nakakarinig.
Sa likod ng kanyang isip, bumalik ang tunog ng ulan sa bubong ng barong-barong nila, ang ingay ng jeepney sa labas, ang tikhim ng nanay niyang puyat sa paglalaba… ang lumang keyboard na paos pero puno ng alaala.
“Para sa’yo ‘to, Ma,” bulong niya sa sarili. “At para sa lahat ng bulag na minamaliit.”
Una niyang tinugtog ang ilang simpleng arpeggio. Malinis. Malambot. Para bang sinusukat ng mga daliri niya ang laki at bigat ng piano.
At saka, bigla siyang tumalon sa unang nota ng piyesa.
Isang pamilyar na melodiya ang umalingawngaw sa buong hall.
Napakunot ang noo ni Adrian. Kilala niya ang kantang iyon—
Ito ang sarili niyang komposisyon.
Isang piyesang sinulat niya ilang taon na ang nakakaraan, na pinangalanan niyang “Ligaya sa Dilim”. Isang piyesang isinulat niya para sa kanyang namayapang kapatid na bulag—na hindi niya kailanman naitugtog sa publiko. Hindi pa ito opisyal na nire-release. Tanging iilang recording lang sa pribadong rehearsal ang umiikot sa internet.
Paano… paano alam ito ng batang ‘to?
Habang tumatakbo ang mga nota, tila unti-unting natutunaw ang pader sa puso ni Adrian. Ang mga chords na minsan niyang sinulat sa gitna ng pagdadalamhati, ngayon ay binibigyang buhay ng isang batang ni hindi nakakita sa mundo, pero kayang pinturahan ito gamit ang tunog.
Pero hindi eksaktong kopya ang pyesa.
Dinagdagan ito ni Eli ng sarili niyang lambing. May mga bahaging binagalan niya, may mga chords na pinatamis, may mga transitions na ginawang mas marahan—parang sinasalo niya ang bawat nota at inihihiga nang maayos bago lumipat sa susunod.
Sa kalagitnaan ng pyesa, napansin ng mga audience na tumitigil sila sa paghinga.
Ang ilang nanay, hindi na napigilan ang mata. Ang mga batang kanina lang ay nagbubulung-bulungan, ngayo’y nakatulala, nakabukas ang bibig.
Si Aling Rosa, na nakaupo sa pinakadulo, mahigpit na hawak ang laylayan ng kanyang damit. Tumutulo ang luha niya sa bawat pindot ng anak sa piano—luha ng takot, pag-asa, at matinding pagmamalaki.
Sa huling bahagi ng pyesa, dumanas ng matinding emosyon si Adrian. Para bang naririnig niya ang boses ng kapatid niya sa bawat melodic line—masaya, malaya, walang galit.
“Kuya, huwag mo na akong sisihin. Hindi mo kasalanan…” bulong ng alaala sa loob ng isip niya.
Hanggang sa marating ni Eli ang huling nota—isang mahabang chord na dahan-dahang namatay sa hangin.
Tahimik.
Walang pumalakpak.
Walang umubo.
Walang gumalaw.
Para bang ayaw sirain ng kahit anong ingay ang sandaling iyon.
At pagkatapos ng ilang segundo na tila habambuhay, isang tao ang unang pumalakpak mula sa pinakataas na bahagi ng balcony. Sinundan ito ng dalawa, tatlo, lima—hanggang sa buong hall na ang sumisigaw at pumapalakpak.
Tumayo ang ibang audience. “Bravo!” “Grabe ‘yun!” “Paano niya nagawa ‘yun?!”
Sa gitna ng lahat, si Eli ay nakayuko lang, hawak pa rin ang gilid ng bench, hindi alam kung ano ang nangyayari. Naririnig niya ang dagundong ng palakpakan pero hindi niya maipinta ang eksaktong itsura ng mga taong pumupuri sa kanya.
Ngunit may isang tao na hindi pa kumikilos.
Si Adrian.
Nakaupo siya, nakatitig sa bata, hindi makagalaw. Nanginginig ang kamay na dati’y kayang kontrolin kahit pinakamabilis na run sa piano.
Sa wakas, dahan-dahan siyang tumayo.
Tumigil ang ilan sa pagpalakpak, napansin ang pag-angat niya.
Tahimik na lumapit si Adrian sa stage, umakyat, at tumayo sa tabi ni Eli na nakaupo pa rin sa bench, nakatungo.
Maingat niyang hinawakan ang balikat ng bata.
“Eli,” mahinahong sabi ni Adrian, halos pabulong pero rinig ng mikropono, “saan mo natutunan ang pyesang iyon?”
Dahan-dahang itinaas ni Eli ang ulo niya, parang hinahabol ang direksyon ng boses.
“Maestro… narinig ko po sa internet. May maingay na recording… parang rehearsal n’yo lang po. Hindi ko po alam kung pwede… pero sinubukan ko lang pong kabisaduhin,” nahihiya niyang sagot.
“Bakit ‘yan ang pinili mong tugtugin?” tanong ni Adrian, nanginginig ang boses.
“Kasi po…” huminga nang malalim si Eli, “nung una ko pong marinig, parang… hindi na po ako natakot sa dilim. Parang may liwanag sa bawat tugtog. Akala ko po, kung kaya kong gawin kahit kalahati ng ganda nun… may maririnig din po akong liwanag sa puso ng mga tao.”
Hindi na nakapagsalita si Adrian. Ramdam niya ang pagsikip ng lalamunan niya. Sa unang pagkakataon sa matagal na panahon, nabasag ang maskara ng pagiging istriktong Maestro.
Muling humarap si Adrian sa mikropono, sa harap ng libo-libong mata na nakatingin.
“Mga kababayan,” panimula niya, bahagyang garalgal, “ako si Adrian Velasco. At… gusto kong humingi ng tawad—hindi lang sa batang ito, kundi sa lahat ng batang minamaliit dahil sa kanilang kapansanan.”
Nagbulungan ang mga tao. Ang ilang staff sa gilid, hindi makapaniwala sa kanilang naririnig.
“Kanina,” patuloy niya, “bago magsimula ang programa, sinabi ko sa kanya na baka mapahiya lang siya. Na hindi siya nababagay dito. Na ang stage na ito ay para lang sa mga ‘totoong musikero.’”
Tahimik ang hall.
“Totoo,” dugtong niya, “mali ako. Dahil ngayong gabi, pinatunayan ni Eli na ang tunay na musika… hindi kinakailangang makita para maramdaman. At minsan, tayo pang may paningin ang bulag sa kung ano ang tunay na mahalaga.”
Lumapit siyang muli kay Eli, humawak sa dalawang balikat nito, at bahagyang yumuko.
“Eli, patawarin mo ako,” bulong niya. “Hindi kita nakita bilang musikero, pero ikaw ang nagpamulat sa akin ngayong gabi.”
Napakagat-labi si Eli, naramdaman ang bigat at init ng kamay ng Maestro sa kanyang balikat.
“Wala po kayong dapat ihingi ng tawad, Maestro,” sagot niyang mahina. “Salamat po sa pagkakataon.”
Huminga nang malalim si Adrian. Humarap siyang muli sa audience.
“Bilang pagbibigay-pugay sa husay at puso ni Eli,” aniya, “opisyal kong idinedeklara na siya ang Grand Winner ng taong ito.”
Sumabog ang palakpakan, mas malakas pa kaysa kanina. Narinig ni Eli ang pag-iyak ng kanyang ina sa gitna ng sigawan.
“Hindi lang ‘yan,” dagdag ni Adrian. “Mula ngayong taon, magtatayo tayo ng ‘Ligaya sa Dilim Foundation’—isang scholarship program para sa mga kabataang may kapansanan pero may hilig sa musika. At si Eli ang magiging unang scholar, at… kung papayag siya, magiging estudyante ko.”
Nanlaki ang bibig ni Eli.
“Estudyante… ninyo po?” halos hindi makapaniwala.
Ngumiti si Adrian, may luha sa gilid ng mata.
“Kung papayag ka. Pero tingin ko… ako ang mas maraming matututunan sa’yo.”
Mula sa pinakadulo ng upuan, halos himatayin sa iyak si Aling Rosa. Hindi niya alam kung tatakbo ba siya sa anak o luluhod sa sahig sa pasasalamat. Nilapitan siya ni Kuya Jimmy at inalalayan.
“Tara, Nay. Sa inyo ang stage na ‘yon,” nakangiting sabi ni Kuya Jimmy.
Habang papalapit sila sa gitna, kitang-kita ng lahat kung paano niyakap ni Aling Rosa ang anak na nakaupo pa rin sa piano bench, mahigpit, puno ng pagmamahal at pag-asa. Para bang lahat ng taon ng paghihirap, lahat ng panlalait, lahat ng gabi ng pag-aalala tungkol sa kinabukasan ng anak niya—biglang nagkaroon ng sagot.
“Anak… ang galing-galing mo,” hikbi niya.
“Ma… narinig mo ba sila?” tanong ni Eli, nakangiti. “Parang nagagalak yung buong mundo.”
“Oo, Eli,” sagot ni Aling Rosa. “Narinig ka nila. At hindi ka lang nila narinig—tinamaan sila sa puso.”
Lumipas ang mga buwan.
Sa tulong ng foundation at personal na paggabay ni Adrian, lumipat si Eli sa isang music school kung saan may mga espesyal na kagamitan para sa mga bulag: braille music sheets, audio lessons, at mga guro na marunong magturo sa pamamagitan ng pandinig at pakiramdam.
Sa una, nahirapan siyang mag-adjust. Iba ang pakiramdam ng formal training kaysa sa simpleng pakikinig lang. Pero sa bawat araw, kasama niya si Adrian, na hindi na ang malamig at mapanlait na maestro, kundi isang mentor na handang umamin sa sariling pagkukulang.
Isang gabi, nagtagal sila sa rehearsal room matapos ang klase.
“Eli,” wika ni Adrian habang nakaupo silang dalawa sa iisang bangko, “may aaminin ako sa’yo.”
“Ano po ‘yon, Maestro?” tanong ni Eli.
“May kapatid akong lalaki noon,” panimula niya, mabigat ang boses. “Bulag din. Pangarap niyang maging pianist tulad ko. Pero mas magaling pa siya sa akin, kung tutuusin. Lagi ko siyang pinipigilan, sinasabing mahirap, na hindi para sa kanya ang stage. Namatay siya sa isang aksidente bago ko pa siya napagsisihan nang maayos.”
Sandaling tumigil si Adrian, pinupunasan ang mata.
“Kaya siguro… nung nakita kita, puro galit at takot ang lumabas. Kasi sa isip ko, baka maulit ang nangyari. Mas pinili kong palayuin kaysa tulungan. Pero mali pala ‘yon. At salamat, kasi binigyan mo ako ng pagkakataong itama ang mali.”
Tahimik lang na nakinig si Eli.
“Maestro,” sagot niya sa huli, “hindi n’yo na po mababago ang nakaraan. Pero yung ginagawa n’yo po ngayon… hindi lang po ako ang natutulungan n’yo, pati po yung kapatid n’yo. Kasi bawat batang naturuan n’yo, parang isa pang pagkakataon para sa kanya.”
Napangiti si Adrian sa gitna ng luha.
“Ang tanda ko na, pero bata pa ang nagpaalala sa akin ng totoo,” biro niya.
Isang taon ang lumipas.
Sa mismong concert hall kung saan siya minsang nilait, nakaupo si Eli sa center stage, ngayon ay hindi na contestant, kundi featured performer sa isang malaking benefit concert para sa Ligaya sa Dilim Foundation.
Puno na naman ang upuan.
Maraming batang may kapansanan—may naka-wheelchair, may naka-hearing aid, may mga gaya niya na naka-itim na salamin—ang nakaupo sa front row.
Sa backstage, niyakap siya ni Aling Rosa.
“Anak, kahit saan ka pa dalhin ng musika mo, huwag mong kalimutang bumalik sa puso mo ha,” paalala nito.
“Opo, Ma,” ngiti ni Eli. “Kasi doon ko naman po talaga naririnig ang lahat.”
Lumapit si Adrian, naka-simpleng itim na suit lang ngayon, hindi na masyadong pasikat.
“Ready ka na?” tanong niya.
“Lagi po,” sagot ni Eli.
Paglabas niya sa stage, hindi na siya nanginginig tulad ng dati. Hindi na siya batang takot na baka mapahiya. Isa na siyang musikong alam ang halaga ng kanyang regalo.
Umupo siya sa harap ng piano, hinaplos ang mga tecla, at nagsimulang tumugtog ng bagong piyesa—isang kolaborasyon nila ni Adrian, na pinangalanan nilang “Liwanag na Hindi Nakikita.”
Habang umaagos ang musika, tumahimik ang buong hall, gaya ng unang araw na tumugtog siya doon. Pero ngayon, alam na nila kung ano ang aasahan: hindi simpleng talent, kundi puso.
Sa bawat nota, para bang may boses na paulit-ulit na sinasabi sa lahat ng nakikinig:
“Ang kakulangan sa paningin ay hindi hadlang sa taong puno ng liwanag sa loob.
Mas bulag ang taong hindi kayang makita ang galing at dignidad ng iba.”
Ang kwento ni Eli at ng Maestro ay paalala sa ating lahat na madalas, ang pinakamalalakas na liwanag ay nanggagaling sa mga taong pinakakonti ang meron sa panlabas—pero pinakamarami sa puso.
Sa mundo kung saan mabilis manghusga ang tao base sa nakikita ng mata, nawa’y piliin nating makinig nang mas malalim: sa musika ng karakter, sa himig ng kabutihan, at sa awit ng pag-asa na dala ng bawat batang tulad ni Eli—na kahit bulag, kayang gisingin ang mundo.
