Pinahiya ng pulis ang isang driver sa gitna ng parking, sinigawan at tinakot sa harap ng maraming tao—hindi niya alam, ang kinukutyang “obstructor” ay kapatid ng hukom na tunay na may-ari ng lupang kinatatayuan ng parking na inaastahan niya.
Tanghaling tapat, sobrang init, parang maluluto ang gulong sa semento. Sa likod ng isang supermarket sa lungsod ng San Marcelino, punô ang open parking. May mga SUV, lumang kotse, motor, at ilang traysikel na pumapasok para lang magsundo ng amo. Sa gilid, may nakapaskil na karatula: “PRIVATE PROPERTY – PARK AT YOUR OWN RISK.” Malabo na ang pintura sa “PRIVATE,” halos di na nababasa.
Sa tapat ng karatulang iyon nakatayo si Leo Santiago, naka-asul na polo at kupas na maong. Nasa singkuwenta na siya, may konting bilbil, at halatang sanay sa pagbubuhat dahil matitigas pa rin ang braso. Sa isang kamay niya, hawak ang maliit na clip board na punô ng resibong carbon copy; sa kabila, plastic ng gulay na bagong bili lang sa supermarket.
Si Leo ang caretaker ng lupang iyon. Doon nakatayo ang maliit nilang parking business—simpleng paradahan na matagal nang itinatayo sa lupa ng kanilang pamilya. Dati, bakanteng lote lang iyon na tinutubuan ng damo at ginagawang tambakan ng basura. Hanggang sa isang araw, sinabihan sila ng kaniyang kuya na gawin na raw iyon na maayos na parking.
Ang kuya niyang iyon si Judge Roberto Santiago—RTC judge, tahimik pero kilala sa pagiging istrikto sa rule of law. Hindi ito yung tipong nagyayabang ng titulo. Sa barangay, “Kuya Bert” lang siya. Siya ang totoong may-ari ng lupa, minana pa sa kanilang magulang, at ipinaalagaan kay Leo.
“Leo,” sabi noon ni Judge, “imbes na pinapasukan ng tambak ‘yang lote, ayusin mo. Gawing parking, maliit na negosyo ninyo. Basta siguraduhin mong may resibo, maayos ang singil, at may respeto sa pumaparada. Walang under-the-table, ha?”
“Oo naman, Kuya,” pangako ni Leo. “Hangga’t kaya ko, malinis takbo natin.”
At ilang taon na ngang maayos ang takbo ng parking. Dalawang helper ang katulong ni Leo sa pag-aasikaso: si Boyet at Ramil. Thirty pesos ang unang dalawang oras, tapos dagdag na lang kada oras. Walang pilitan, walang kotong. ‘Yun nga lang, dahil katabi ito ng supermarket at terminal ng UV Express, madalas din silang nakukuwestiyon ng kung sinu-sinong enforcer.
“Sir, may city ordinance—”
“Sir, kailangan niyong kumuha ng permit—”
“Sir, baka naman may pang-kape diyan…”
Sanay na si Leo sa ganitong usapan. Kaya niyang makipag-areglo nang hindi nagbibigay ng lagay—maayos na paliwanag, sabay pakita ng business permit, barangay clearance, at papeles ng lupa. Kadalasan, umaalis rin ang nanghihingi. May iilan na pasimpleng umiismid, pero wala nang nagiging problema.
Hanggang sa dumating si Senior Police Officer Greg Monteverde.
Si Monteverde ay kilala sa distrito bilang “terror” sa mga illegal parking. Malaki ang katawan, laging pulido ang gupit, at may boses na parang loudspeaker. Ang iba, tinitingala siya bilang masipag. Pero sa mga driver at parking boy, kabado sila sa ingay at bilis nitong mag-ticket kahit minsan, hindi maliwanag ang violation.
Nang araw na iyon, may inirereklamo ang supermarket: raw kasi, sobrang sikip na sa likod; may mga sasakyang pumaparada sa lugar na hindi dapat, at hindi na madali ang ingress at egress ng delivery truck. Imbes ayusin sa maayos na usapan, pinatawag ng isang manager si SPO3 Monteverde para “sumita.”
Wala pang sampung minuto, narinig na ang busina ng mobile sa bungad ng parking.
“Tuuu! Tuuu!”
Napalingon si Leo. Galing lang siya sa pagmimeryenda, may dalang plastic ng kamatis at sibuyas. Papasok na sana siya sa kubol nila nang bumaba sa mobile si Monteverde. Kasama nito ang isang bagitong pulis na parang alalay.
“Good afternoon po, sir,” magalang na bati ni Leo. “May maitutulong po ba kami?”
Hindi man lang tumugon si Monteverde. Imbes, dumiretso ito sa isang silver na kotse sa gitna, nakapark nang maayos pero medyo lumalagpas ng kaunti sa linya. May mga groceries naka-kahon sa likod ng sasakyan—halatang kakalabas lang ng may-ari.
“Sino may-ari ng kotse na ‘to?!” sigaw ni Monteverde. “’Tong PWF 580?!”
Napatingin si Leo sa plate number. Sa isip niya, “Sa akin ‘yan ah…” dahil iyon mismo ang luma niyang kotse na ginagamit sa pag-deliver ng supplies at minsan, sa pagsundo sa anak niyang estudyante.
“Ako po, sir,” sagot niya, lumapit. “May problema po ba?”
“Problema?!” halos iluwa ni Monteverde ang salita. “Kita mo bang nasa gitna ka ng drive lane? Nakaharang ka sa daan! Paano kung may lalabas na truck? Gusto mong magsalpukan kayo?”
Napalingon si Leo sa kinatatayuan ng kotse niya. Oo, medyo umaabot sa kanto, pero hindi naman naka-block. Puwede pang sumingit ang kahit anong sasakyan. Ilang beses nang ganyan ang park niya sa tuwing sandali lang ang lakad niya sa loob.
“Sir,” maingat niyang sabi, “nag-park lang po ako sandali. Kukuha lang sana ako ng resibo sa kubol. Hindi pa po ako ganoon katagal. At itong buong area po—private property.”
“Private?!” napahalakhak si Monteverde, lumapit nang todo kay Leo. “Anong private? Parking ‘tong ginagamit ng publiko! ‘Pag ganyan, sakop ‘yan ng traffic rules. ‘Wag mo ‘kong tinuturuan ng batas, bata.”
“Hindi po ako bata, sir,” bulong ni Leo, pero hindi na sinundan. Ramdam niyang nagsisimula nang tumigas ang tono ni Monteverde.
May ilang nakarinig na rin. May binatilyong nakasuot ng pulang t-shirt na naglabas ng cellphone, nagkunwaring may chat pero nakabukas na pala ang camera. Ang ibang mamimili, tumigil sa paglalakad, nakisilip.
“Kunin mo ‘yung ticket book!” sigaw ni Monteverde sa alalay. “Violation ‘to. Obstruction. Improper parking. Lahat na ilagay mo.”
“Sir,” pakiusap ni Leo, “pwede po ba muna natin pag-usapan? Owner po ako ng kotse, at caretaker po ng parking na ‘to. Kung kailangan pong iusog, iusog ko po. Hindi naman po ako matigas. Pero sana po, hindi na kailangan ng ticket. Wala naman pong naabala.”
Lalong na-trigger ang pulis.
“Aba, caretaker ka na pala,” pang-uuyam ni Monteverde. “Ikaw pa may ganang makipag-negotiate! Ayaw mo bang matuto? Ito problema sa inyo, eh. Akala n’yo kasi, dahil ‘inaalaga’ niyo ‘tong lote, kayo na masusunod. Maliwanag pa sa tanghaling tapat, bawal ang nakaharang sa daan!”
“Sir, wala naman pong nakasulat na official na one-way o no-parking dito,” mahinahong paliwanag ni Leo. “Kami po ang nagma-manage, may business permit po, may agreement po kami sa city hall at barangay. Kung may concern po kayo sa layout, pwede po nating pag-usapan nang maayos. Hindi ko naman po kailangang ipahiya sa harap ng customers.”
Nagdidilim na ang mukha ni Monteverde.
“Ah, ganito na pala ngayon,” sabi niya, mas malakas na, agad na sumasabay sa ingay ng tanghali. “Kontrata-kontrata pa! Wala akong pakialam kung may papel ka pa diyan. Traffic law pinag-uusapan natin, hindi title ng lupa! Pag sinabing mali ang parking mo, mali. Period. Ikaw ‘yung dapat mahiya, hindi ako!”
Nagsimulang magsalita ang mga tao sa paligid nang pabulong.
“Grabe, ang lakas makapagsigaw…”
“Kotche niya pala ‘yung kinakalawang na ‘yon? Baka caretaker nga talaga.”
“Baka naman pwede namang pagalitan nang maayos…”
Pero si Monteverde, tuloy-tuloy lang.
“Hawak mo ba ‘yan?” sabay turo sa papel sa kamay ni Leo—resibo sana ng bagong pumarkeng sasakyan. “Ano ‘yan? Fake resibo? Saan napupunta ‘yung bayad nila ha? Nagrereport ka ba sa city? O diretsong bulsa?”
Ramdam ni Leo ang pagsiklab ng init sa mukha niya. Hindi siya perpektong tao, pero ipinagmamalaki niya na kahit papaano, maayos ang takbo ng maliit nilang negosyo. May accountant sila na gumagawa ng report, sinusundan nila ang tamang buwis, umiwas sa kung anu-anong kalokohan. Ngayon, sa harap ng mga estranghero, ginagawang parang magnanakaw siya.
“Sir, maayos po ang libro namin,” pigil pa rin niyang sabi. “Kung gusto niyo pong tingnan, pwede po naming ibigay sa inyo sa tamang paraan. Hindi po ako magnanakaw. ‘Wag niyo naman po akong tawagin na ganyan sa harap ng ibang tao.”
“Ayaw mo ring masabihang magnanakaw?” halos tumatawa si Monteverde. “Eh ‘yan ang labas niyan kung hindi ka sumusunod sa batas. Kung ayaw mong mapahiya, sana nag-park ka nang tama.”
“Sir, ulitin ko lang po—may kasunduan po kami sa city na puwedeng—”
“Huwag mo ‘kong inuulit-ulit!” bulyaw ng pulis, halos tumalsik ang laway sa mukha ni Leo. “Hindi mo ba ako naririnig?! PULIS ako. TRAFFIC ENFORCER ako. Ako ang sumusukat kung may violation ka. Hindi ‘yung kung ano’ng iniisip mong ‘kasunduan’ ninyo sa mga opisina diyan!”
Sa puntong iyon, hindi na mapigilan ni Leo ang pagkunot ng noo. Hindi siya sanay ipahiya, pero hindi rin siya sanay manahimik kapag mali na. Naaalala niya ang bilin ng kuya niyang si Judge Roberto: “Leo, kahit maliit lang ang negosyo mo, may karapatan kang respetuhin. Pero dapat marunong ka ring tumindig kapag inaapakan ka.”
Huminga siya nang malalim.
“Sir,” mas matatag na ang boses niya ngayon, “saan po naka-base ang obstruction violation ko? Sa anong ordinance? Puwede ko po bang makita ang kopya? Para po maipaliwanag namin sa abogado namin, kung sakali.”
Parang may umalingawngaw na grenade sa tenga ni Monteverde.
“ABOGADO?!” halos sigaw niya. “May abogado ka pang nalalaman?! Sino ba ‘yang abogado mo, ha? Four wheels ka lang, maliit na parking lang ‘to, abogado agad?”
Hindi na sumagot si Leo. Sa halip, mahinang ngumiti. Marahan niyang isinuksok sa bulsa ang resibo at clipboard, kinuha ang cellphone sa likod ng pantalon, at nag-type ng message.
“Kuya, andito si pulis sa parking. Kinukuwestiyon pagpaparada natin, pinapahiya ako sa harap ng mga tao. Wala namang malinaw na violation. Baka puwede kong ipatawag ‘yung MOA natin sa city hall. Kung malapit ka, baka puwedeng dumaan.”
Hindi niya inasahan ang mabilis na sagot.
“Padating na ako. Huwag kang lalaban, Leo. Hayaan mong ang batas ang magsalita.”
Sa gilid ng parking, may napansin ang mga tao—isang lalaking naka-long sleeves at slacks, hawak ang maliit na folder, bagong baba sa sedan. Naka-sunglasses siya, pero pamilyar sa ilang nakatira sa lugar ang mukha niya.
“Si Judge ‘yan ah…” bulong ng isang ale. “Si Judge Santiago!”
Ngunit si Monteverde, nakatalikod, hindi agad sumulyap. Masyado pang abala sa pagdidikta kay Leo.
“Ganito na lang,” sabi niya, sabay abot ng ticket sa alalay. “Fill-out mo na. Pangalan niya, plate number, violation: obstruction, illegal parking, operating without proper coordination with LGU—”
“’Operating without proper coordination,’ sir?” napakunot noong Leo. “May MOA po kami sa city hall. Sigurado po akong—”
“WALA AKONG PAKI!” huling sigaw ni Monteverde, sabay turo sa mukha ni Leo. “Puwede kang magreklamo kung saan mo gusto. Sa mayor, sa konsehal, kahit sa korte! Pero sa linggong ito, may ticket ka. At kung hindi ka magbabayad, ipa-impound ko ‘yang kotse mo at ipapasara ko ‘tong parking ninyo!”
Hindi na nakatiis ang bagong dating.
“Inspector,” mahinahon pero malakas ang boses na nagmula sa likod, “puwede ba akong magtanong kung anong basehan mo sa pagpapa-impound ng sasakyan sa isang private property?”
Napalingon si Monteverde, iritado.
“At ikaw naman, sino ka?” tanong niya.
Dahan-dahan tinanggal ng lalaki ang sunglasses.
“Ako si Judge Roberto Santiago,” sagot nito, kalmado ang tono, ngunit matalim ang tingin. “At ako ang may-ari ng lupang pinapatungan ng sapatos mo ngayon.”
Parang may sumabog na tahimik na bomba. Sabay-sabay na napahugot ng hininga ang mga nanonood. Si Leo, biglang napatayo nang tuwid.
“Kuya…” mahina niyang tawag.
Lumapit si Judge Roberto sa kanila, hawak ang folder.
“Leo, okay ka lang?” tanong niya muna sa kapatid, hindi pinapansin ang pulis.
“O-okay lang, Kuya,” sagot ni Leo, bagama’t halatang nagpipigil ng luha. “Pinapahiya lang ako ni sir. Sinasabing obstruction ‘yung kotse ko, tapos gusto pa yatang ipasara ‘tong parking. Sinasabi kong may kasunduan tayo sa city, ayaw maniwala.”
Bumaling si Judge kay Monteverde.
“Inspector Monteverde, tama?” tanong niya, binasa ang nameplate sa dibdib. “Kilala kita. Ilang beses ko nang nababasa ang pangalan mo sa mga reklamo sa Ombudsman at sa Internal Affairs. At kung hindi ako nagkakamali, nakarating na rin sa ‘kin ang ilang kaso mo na may kinalaman sa pangongotong sa mga driver.”
Medyo namutla si Monteverde.
“Wala pong napatunayan doon, Your Honor,” agad niyang depensa. “Puro reklamo lang ‘yon. Gaya nito—simpleng traffic enforcement lang ‘to. Huwag niyo po sanang dalhin sa kung saan.”
“Traffic enforcement ba talaga ang ginagawa mo?” tanong ni Judge, kalmado pa rin. “O pananakot?”
Binuklat niya ang folder. Nandoon ang photokopya ng land title, business permit, at Memorandum of Agreement sa pagitan ng pamilya Santiago at ng city government.
“Nakasaad dito,” paliwanag niya, “na pinahihintulutan ang pamilya namin na mag-operate ng private parking sa lupang ito. Kapalit nito, may portion na laging bukas para sa delivery ng supermarket at emergency lane. Sa loob ng limang taon, walang naging malaking problema—hanggang sa may ilang enforcer na nagsimulang magtanong ng kung anu-anong bayad.”
Tahimik lang si Monteverde.
“Ngayon,” pagpapatuloy ni Judge, “tatanungin kita bilang isang ordinaryong mamamayan muna, hindi bilang hukom: Ano ang eksaktong ordinance na nagsasabing ‘illegal parking’ ang ginawa ng kotse ng kapatid ko sa sariling parking namin, sa lupa na pag-aari namin, na may kasunduan sa city na gamitin bilang ganito?”
“Ano, kasi po…” nagkakamot ng batok si Monteverde. “Sir, obstruction po sa—”
“Obstruction saan?” putol ni Judge. “May na-block bang fire lane? May naipit bang ambulance? May naaksidenteng sasakyan dahil sa kotse niyang nakapark? O na-offend lang ang pakiramdam mo dahil hindi siya agad sumunod sa tono mo?”
Nagmulat ang mga nakikinig. May mga tahimik na napangiti.
“Your Honor,” desperadong sabi ni Monteverde, “huwag niyo naman po akong i-lecture-an sa harap ng mga tao. Ginagawa ko lang ang trabaho ko.”
“Kung trabaho mo ang pagtiyak sa daloy ng trapiko at kaligtasan ng tao, suportado kita diyan,” sagot ni Judge, hindi pa rin sumisigaw, pero may bigat ang bawat salita. “Pero kung trabaho mo ang manigaw, manghamak, at mangbanta na ipapasara ang negosyo ng isang pamilya nang walang malinaw na batayan, ibang usapan na ’yon.”
Tumingin siya sa mga pasahero’t mamimili na nakapaligid.
“May naka-video ba sa inyo sa ginawa ni Inspector sa kapatid ko?” tanong ni Judge, hindi para magpasikat, kundi para lang kumpirmahin.
Nagtaas ng kamay ang binatilyong naka-pula, sabay taas ng cellphone.
“Meron po, Judge,” anito. “Simula pa lang po nang dumating siya, naka-record na. Narinig po namin ‘yung pananakot niya, pati ‘yung sinabi niyang ipapasara daw ‘tong parking.”
“Salamat,” tugon ni Judge. “Iyan ang isa sa mga dahilan kung bakit hindi na pwedeng itago ang ganitong asal.”
Bumaling ulit siya kay Monteverde.
“Hindi kita huhusgahan dito mismo, Inspector,” sabi niya. “Hindi ako si Judger ng kanto. Pero bilang mamamayan at may-ari ng lupa, may karapatan akong maghain ng formal complaint laban sa iyo. At bilang hukom, mas alam ko kung saang desk at opisina dapat dadaan ‘yan.”
Humakbang siya palapit, halos magkatapat na ang mukha nila.
“Kaya ganito ang gagawin natin,” ani Judge. “Una, puputulin mo na ngayon din ang pagsigaw sa mga motorista. Ikalawa, ibabalik mo sa kapatid ko ang lahat ng papeles na kinuha mo. Hindi mo rin gagalawin ang kotse niya. Wala kang malinaw na basehan para ipa-impound ito. Ikatlo, maghahanda ka ng sarili mong paliwanag, dahil sa loob ng linggo, asahan mong may tatawag sa iyong Internal Affairs at posibleng Ombudsman, dala ang video at mga salaysay ng mga taong nakakita sa ginawa mo.”
“T-teka lang po, Your Honor,” namumutla nang sabi ni Monteverde. “Baka naman puwede po nating pag-usapan—”
“Kung ang ibig mong sabihin ng ‘pag-usapan’ ay ‘pag-usapan nang pabor sa’yo,’ hindi,” matigas na tugon ni Judge. “Ang batas, hindi nakikipag-areglo sa gitna ng parking kapag may camera. Ang proseso, doon tayo dadaan.”
May isang saglit na katahimikan. Sa wakas, dahan-dahang ibinaba ni Monteverde ang kamay niya, kinuha sa alalay ang ticket book, at isinara ito. Inabot niya sa kapatid ni Leo ang kaniyang lisensya at anumang papel na hawak nito.
“Sir… este, Leo,” halos pabulong na sabi ng pulis, “pasensya na. Nadala lang sa init. Hindi ko alam na—”
“Na kapatid ako ng judge?” putol ni Leo, ngayon ay nakatingin na rin nang tuwid. “Paano kung hindi? Okay lang ba sa’yo na sigawan pa rin ako?”
Walang nasagot si Monteverde.
Umiling si Leo.
“Hindi mo lang ako pinahiya,” dugtong niya, “pati ‘yung dignidad ng mga taong araw-araw mong sinisigawan sa kalsada, binaba mo rin. Lahat ng driver na napagbintangan mong obstruction kahit minsan, mas maayos pa magmaneho kaysa sa paggamit mo ng power mo.”
Hindi na nagsalita si Monteverde. Sumakay siya sa mobile kasama ang alalay, at tahimik na umalis. Walang nagpalakpak; parang lahat, nag-proseso pa rin ng nangyari.
Pagkaalis nila, humarap si Judge Roberto sa mga tao.
“Pasensya na kayo sa abala,” mahinahon niyang sabi. “Hindi lahat ng pulis ganito. Marami pa rin ang maayos, tapat, at disente. Pero kapag may umaabuso, dapat talaga tinutuwid.”
May sumabat na jeepney driver sa gilid.
“Judge,” sabi niya, “buti nga po kayo may kakayahang tumayo at magsalita. Kami pong mga ordinaryong driver, kapag sinigawan, kadalasan tiklop na lang. Walang oras sa reklamo, walang pera sa abogado.”
Tumango si Judge.
“Kaya nga kailangang magtulungan,” sagot niya. “Hindi lang korte ang pwedeng lapitan. May Internal Affairs ng PNP, may CHR, may hotlines ang DOTr. Hindi madali, oo. Mabagal minsan, totoo. Pero ang unang hakbang, magsalita. Magdokumenta. Huwag tanggapin na normal ang abuso.”
Lumapit siya kay Leo, tinapik ang balikat nito.
“Pasensya ka na, kapatid,” aniya. “Nabastos ka dahil sa lupa kong pinabantayan ko sa’yo.”
“Kuya, huwag na,” sagot ni Leo, nangingiti kahit naiiyak na. “At least ngayon, nakita ng mga tao na hindi porke naka-uniporme, tama na palagi. Salamat at dumating ka.”
“Hindi araw-araw andito ako,” sagot ni Judge. “Kaya sa mga araw na wala ako, tandaan mo: may karapatan kang igalang, kahit caretaker ka lang. Kahit driver ka lang. Kahit sino ka pa.”
Makalipas ang ilang linggo, umikot sa social media ang video: “Pulis, pinahiya ang driver sa parking—dumating ang tunay na may-ari ng lupa, judge pala!” Marami ang natuwa sa “instant karma,” pero sa mensahe ni Judge nang makapanayam siya ng lokal na media, malinaw ang diin niya.
“Hindi lang dahil hukom ako dapat igalang ang kapatid ko,” sabi niya. “Kung ordinaryong manggagawa lang siya, karapatan pa rin niya ang maayos na pakikitungo. Sana dumating ang panahon na hindi na kailangan ng ‘malaking pangalan’ para tumigil ang mga ganitong abuso.”
Sa parking, nagpatuloy ang buhay. Si Leo, araw-araw pa ring nag-aabot ng resibo, nagbibilang ng oras ng parked na sasakyan, at nag-aayos ng mga linya sa semento. Pero may nagbago. Mas maingat na ngayon ang mga dumadaang enforcer; may ilang dumadaan lang at tumatango, wala nang gulo. At sa bawat driver na nagpapark, mas lalo niyang pinapahalagahan ang simpleng, “Salamat po, Kuya Leo.”
Minsan, may batang lalaki na bumaba sa kotse at nagtanong sa tatay niya.
“Pa, totoo bang may pulis na sumigaw kay Kuya Leo dati?” tanong nito.
“Oo,” sagot ng tatay, sabay tingin kay Leo. “Pero ngayon, alam na nila na hindi pwedeng basta-basta sigawan ang tao. Lalo na kung mali naman ang dahilan.”
Umiling si Leo, napangiti.
“Hindi dahil sa akin ‘yon,” isip niya. “Dahil sa lahat ng pumili na hindi na manahimik.”
Salamat sa pagbabasa ng kwentong ito. Kung naalala mo ang sarili mo, kapamilya, o kakilalang napahiya sa kalsada o sa parking kahit wala namang masamang intensyon, ibahagi mo ang post na ito sa iyong pamilya at mga kaibigan. Baka may isang taong kailangang maalalang may karapatan siyang igalang, may proseso siyang pwedeng puntahan, at hindi kailanman lisensya ang uniporme para maliitin ang kahit sinong tao—driver man, parking boy, o simpleng mamimili lang.
