isang oras lang ang pagitan ng plano at pagbagsak nito, pero para kay jessa del rosario, pakiramdam niya parang isang buong buhay ang gumuho sa loob ng iisang silid.
sa isang modernong klinika sa maynila, malamig ang hangin, puti ang mga dingding, at may amoy na halong alcohol at bagong linis na sahig. sa ibabaw ng kama ng pasyente, nakaupo si jessa, dalawampu’t walo, naka-vibrant na pink na maternity dress at dalawang kamay na mahigpit nakapatong sa “tiyan” niyang malaki at bilog. nanginginig ang labi niya. namumuo ang pawis sa gilid ng noo niya kahit naka-aircon. sa harap niya, isang monitor ng ultrasound ang kumikislap, pero ang ipinapakita nito ay hindi ang inaasahan ng lahat.
walang baby.
katabi ng monitor, nakatayo si dr. villanueva, limampu’t dalawang taong gulang, naka-asul na scrub suit. seryoso ang mata niya habang itinuturo ang screen gamit ang daliri, at sa kabilang kamay, hawak niya ang folder na parang martilyong babagsak sa ulo ng sinuman. nakasulat doon, malalaki at malinaw: “test results – confirmed: not pregnant.”
sa likod ni jessa, nakatayo ang mag-asawang magulang ng fiancé niya—si tita celia at tito ramon—parehong nakapormal, pareho ring halatang hindi handa sa katotohanang ito. si tita celia, nanlaki ang mata na parang mawawalan ng malay. si tito ramon, nakapako ang panga at kumikibot ang ugat sa leeg. sa isang counter sa gilid, nakasalansan ang ilang sobre ng pera, parang mga bayad na inihagis sa altar ng kasinungalingan.
at sa mismong sandaling iyon, bago pa makapagsalita ang doktor, alam na ni jessa: ito na ang katapusan.
“ms. del rosario,” mahinahon pero matalim ang boses ni dr. villanueva, “kailangan nating maging malinaw. wala pong nakikitang pagbubuntis sa ultrasound. pati sa lab tests… negative.”
parang may humampas sa dibdib ni jessa. napahigpit ang kapit niya sa tiyan niya, na para bang kaya niyang pigilan ang mundo kung didiinan niya lang.
“h-hindi po,” pilit niyang sabi, boses na basag. “dok… baka po mali lang yung… baka po kailangan ng ibang machine.”
umiling ang doktor, hindi nagtaas ng boses, pero lalo pang bumigat ang hangin. “naulit na po natin. at ito ang resulta.”
isang iglap. isang katahimikan na mas malakas pa sa sigawan.
tapos biglang sumabog ang boses ni tita celia sa likod, nanginginig sa galit at sakit. “anong ibig sabihin nito? jessa… dalawang buwan mo kaming pinaniwala. dalawang buwan kaming naglabas ng pera para sa’yo. ano ’to?”
hindi makatingin si jessa. ang unang pumasok sa isip niya ay tumakbo. lumabas. mawala. pero paano siya mawawala kung ang kasinungalingan niya mismo ang nagdala sa kanya rito?
tatlong linggo ang nakalipas, ibang-iba ang lahat.
noon, nasa isang maliit na kwarto lang si jessa sa tondo, nakaupo sa sahig habang pinapakinggan ang pag-ubo ng nanay niyang si aling lydia sa kabilang kwarto. mabigat ang singil sa ospital. may kapatid siyang nag-aaral pa. at sa bawat araw na lumilipas, pakiramdam ni jessa, mas lumiliit ang mundo niya habang mas lumalaki ang utang.
doon dumating si marco santillan—gwapo, maayos manamit, mabango, at anak ng isang pamilyang kilala sa negosyo. si marco ang tipo ng lalaking may future na parang planadong-plano na: kotse, condo, trabaho sa kumpanya ng pamilya. at si jessa, kahit anong pilit niyang magpakatatag, alam niyang sa mata ng mundo nila, isa lang siyang babaeng “swerte.”
pero hindi alam ng mundo, si jessa ang laging nag-aayos ng sarili niyang sugat. si jessa ang laging lumulunok ng hiya para makapagbayad ng gamot. si jessa ang laging nagdadasal na sana may dumating na himala.
at isang gabi, dumating ang “himala” sa pinaka-madilim na paraan.
nasa kotse sila ni marco, parked sa gilid ng isang tahimik na kalsada, habang umuulan nang mahina. si marco, nakatitig sa windshield, hawak ang manibela na parang may binubuo sa isip. si jessa, kinakabahan, dahil ang tono ni marco ay hindi lambing. negosyo ang tunog.
“jess,” sabi ni marco, “may kailangan akong pakiusap.”
“ano ’yon?” tanong niya, pilit magaan.
hindi tumingin si marco sa kanya. “kailangan natin ng pera. mabilis.”
kumunot ang noo ni jessa. “akala ko ba okay kayo? mayaman pamilya niyo.”
napatawa si marco, pero hindi masaya. “hindi lahat ng mayaman, malaya. may trust fund ako, pero… may kondisyon. hindi ko makukuha ’yon hangga’t hindi ako settled. pamilya ko… gusto nila kasal. gusto nila apo.”
nanlamig si jessa. “ano kinalaman ko diyan?”
doon siya tinignan ni marco—mata na may halong pakiusap at utos. “ikaw ang kinalaman.”
parang bumagal ang ulan. “marco…”
“magkunwari tayong buntis,” bulong niya, parang simpleng bagay lang ang ninanakaw nila. “dalawang buwan lang. bibigyan tayo ng pera nila. mapipilitan silang pabilisin ang kasal. pag nakuha ko na yung trust fund, aalis tayo. ibang bansa. bagong buhay.”
nanlaki ang mata ni jessa. “hindi ko kaya ’yan.”
“kaya mo,” mabilis na putol ni marco. “ikaw ang pinakamagaling umarte kapag kailangan. ginawa mo ’yan buong buhay mo, ’di ba? nagpapanggap kang okay kahit hindi.”
tinamaan si jessa sa sinabi. dahil may katotohanan. pero may mas malaking katotohanan: mali pa rin.
“marco, kasinungalingan ’yan,” nanginginig niyang sabi. “paano kung malaman nila?”
umiling si marco, parang siya ang matalino sa kanilang dalawa. “hindi nila malalaman. bibigyan kita ng belly pad. may kakilala ako. maghahanap tayo ng klinika na… hindi masyadong maraming tanong.”
at doon unang sumikip ang dibdib ni jessa. hindi dahil sa plano. kundi dahil sa isang tanong na hindi niya masabi: bakit parang sanay na sanay si marco?
kinabukasan, dumating ang unang sobre ng pera.
“para sa vitamins,” sabi ni tita celia, nakangiti pa, humahawak sa kamay ni jessa na parang tunay na anak. “wag kang mag-alala, iha. aalagaan ka namin.”
si tito ramon naman, tumango lang, pero sa mata niya, may pride. “buntis ang fiancée ng anak ko. panahon na para ayusin namin lahat.”
sa unang linggo, gumaan ang buhay ni jessa. nabayaran niya ang ilang utang. nakabili ng gamot para kay nanay. nakapagpacheck-up—pero hindi sa OB. sa sarili niyang konsensya. at doon siya halos bumigay.
pero sa tuwing susubukan niyang umatras, si marco ang huhuli sa kanya.
“huli na,” bulong ni marco isang gabi. “nagsisimula pa lang tayo.”
pumapasok ang mga araw, mas dumadami ang sobre, mas lumalaki ang tiyan, mas lumalaki rin ang bigat sa dibdib ni jessa. at isang umaga, habang naghuhugas siya ng pinggan, narinig niya si marco sa telepono sa sala.
“oo, tita,” sabi ni marco, mabait ang boses. “oo, excited na kami. oo, magpapa-ultrasound na kami next week. gusto ko kayo nandoon.”
napatigil si jessa. parang may nagkandado sa lalamunan niya. ultrasound. kasama sila. ibig sabihin… wala na siyang lusot.
nung araw ng check-up, doon tayo bumalik—sa klinika, sa malamig na ilaw, sa folder na nagsasabing “confirmed: not pregnant.”
“jessa!” suminghal si tita celia, lumapit na parang sasampalin siya ng salita. “sinabi mo sa amin… nararamdaman mo raw sipa. sinabi mo… may cravings ka. sinabi mo… natatakot ka sa miscarriage!”
bumagsak ang luha ni jessa. hindi na niya napigilan. “pasensya na po,” iyak niya. “hindi ko po alam pano—”
“hindi mo alam?” sumabog si tito ramon, boses na parang bakal. “alam mo kung magkano ang binigay namin? alam mo kung anong ginawa mo sa pangalan ng pamilya namin?”
si dr. villanueva, tahimik lang, pero kita sa mata niya ang pagkadismaya. “ms. del rosario, kailangan ninyong ipaliwanag.”
napapikit si jessa, nanginginig ang buong katawan. gusto niyang sabihin ang totoo—na si marco ang nag-utos. na si marco ang nagplano. pero sa gilid ng isip niya, may isang bagay na mas nakakatakot: wala si marco sa klinika.
dapat kasama niya si marco. dapat hawak niya kamay niya. dapat siya ang “ama.” pero bago pa sila pumasok, may natanggap daw si marco na emergency call at umalis. “babalik ako,” sabi niya. “kaya mo ’yan.”
at ngayon, naiwan si jessa mag-isa sa harap ng katotohanan.
“nasaan si marco?” matalim na tanong ni tito ramon, parang doon lang niya napansin. “bakit wala dito anak ko?”
parang sinakal si jessa. “s-sir… umalis po siya saglit…”
biglang tumunog ang phone ni tita celia. tiningnan niya, at namutla ang mukha niya. “ramon…” bulong niya, nanginginig. “text ni marco.”
kinuha ni tito ramon ang phone, binasa nang malakas, at bawat salita ay parang kutsilyo.
“ma, pa… pasensya na. umalis na ako. si jessa ang may gawa niyan. ayoko ng gulo. wag niyo na akong hanapin.”
nanlaki ang mata ni jessa. parang nahulog ang kaluluwa niya sa sahig. hindi lang siya iniwan ni marco. itinulak pa siya sa bangin.
“hindi po!” sigaw ni jessa, nanginginig sa galit at desperasyon. “hindi po totoo! siya po ang nag-utos! siya po ang nagplano!”
pero sa mata nina tito ramon at tita celia, mas madaling paniwalaan ang anak nilang matagal nilang minahal kaysa sa babaeng kakapasok pa lang sa buhay nila.
“kung totoo ’yan,” malamig na sabi ni tito ramon, “bakit ikaw ang nakasuot ng tiyan? bakit ikaw ang tumanggap ng pera?”
tama. kahit anong ikwento niya, may kasalanan pa rin siya. pumayag siya. pumirma siya sa kasinungalingan. tinanggap niya ang sobre. at ang pinakamasakit: pinaniwala niya ang mag-asawang ito na may batang paparating—isang batang hindi kailanman umiiral.
umupo si jessa sa gilid ng kama sa klinika, umiiyak nang tahimik, parang wala nang natitirang dignidad na hawakan.
pero biglang may napansin siya.
sa ibabaw ng counter, sa tabi ng mga sobre, may isa pang envelope—hindi tulad ng iba. mas makapal. at sa sulat-kamay, nakasulat: “para kay marco.”
hindi niya alam bakit, pero may impulsong humila sa kamay niya. kinuha niya ang envelope. tiningnan niya si tita celia, si tito ramon, si doktor. walang pumigil, marahil dahil lahat sila’y abala sa galit at gulat.
binuksan niya.
sa loob, hindi pera.
mga dokumento.
photocopy ng passport ni marco, plane ticket, at isang papel na may pirma—parang promissory note—na nagsasabing si marco lang ang may karapatan sa perang ibinigay sa kanila, at si jessa ay “witness” lang.
nanginig ang kamay ni jessa. hindi lang pala siya ginamit ni marco para makakuha ng pera. ginawa rin siyang “insurance” para kapag nabuking, siya ang fall guy.
napatingin siya kay tita celia. “tita… tingnan niyo po ’to,” sabi niya, basag ang boses.
kinuha ni tita celia ang mga papel, binasa, at unti-unting nawala ang galit sa mukha niya—napalitan ng isang bagay na mas masakit: pagtataksil ng sariling anak.
si tito ramon, tumayo, nanginginig ang panga. “kaya pala… kaya pala pilit niyang pinapabilis. kaya pala laging wala siya kapag may tanong.”
si dr. villanueva, dahan-dahang huminga. “so this was planned.”
tumango si jessa, luha pa rin. “oo po. planned. at ako po… tanga. pumayag ako.”
tahimik si tita celia, tapos biglang umiyak—hindi yung iyak na nagwawala, kundi iyak ng isang ina na nabasag ang tiwala sa anak. “anak ko…” bulong niya. “anak ko gumawa nito…”
hindi nagtagal, dumating ang pulis sa klinika—hindi para arestuhin si jessa agad, kundi para kunin ang report, dahil si tito ramon, sa galit, tumawag na. at sa unang pagkakataon mula nang magsimula ang lahat, naramdaman ni jessa na may iisang bagay siyang puwedeng gawin na hindi kasinungalingan: magsabi ng totoo, kahit masakit.
“ako po,” sabi ni jessa sa pulis, diretso, nanginginig pero matatag. “handa po akong magsalita. lahat po. pati kung magkano ang nakuha ko, saan ko ginamit, at paano niya ako pinilit.”
tiningnan siya ni tito ramon, matalim. “pinilit?”
napayuko si jessa. “hindi po ako inosente. pero… sinabi niya po na kapag hindi ko ginawa, iiwan niya ako, at… at wala na kaming pambayad sa ospital ni nanay. mahina po ako. natakot po ako.”
may katahimikan ulit. pero ngayon, hindi na lang galit ang nandun. may halo ng pag-unawa, kahit konti.
“ibabalik mo ba ang pera?” tanong ni tito ramon.
tumango si jessa agad. “oo po. ibabalik ko po. kahit paunti-unti. magtatrabaho po ako. kahit doble.”
hindi sumagot si tito ramon, pero tumingin siya sa mga sobre sa counter, parang doon niya lang nakita kung gaano kabigat ang kasinungalingan kapag ginawa mong pangbayad sa buhay.
lumipas ang mga linggo. nahanap si marco sa airport, dahil may record ang ticket, may cctv, at may pangalan sa booking. nang mahuli siya, sinubukan niyang isisi lahat kay jessa, pero nang ipakita ni jessa ang mga text, ang mga papel, ang timeline, unti-unting bumigay ang kwento ni marco. ang taong sobrang bilis magplano, napakabagal humarap sa konsekwensya.
si jessa, hindi agad napatawad. hindi rin naman dapat instant. pero araw-araw, pinili niyang humarap. pinili niyang magtrabaho ulit sa mas maliit na café. pinili niyang mag-ipon para maibalik ang pera kahit hindi siya obligado sa lahat, dahil gusto niyang may isang bagay siyang maibigay pabalik: respeto.
isang gabi, habang nagbabantay siya ng nanay niya sa ospital, dumating si tita celia, walang makeup, walang alahas, parang simpleng ina lang.
“jessa,” mahina niyang sabi.
napatayo si jessa, kinakabahan. “tita… pasensya na po talaga.”
umiling si tita celia, nangingilid ang luha. “hindi ako pumunta para singilin ka,” sabi niya. “pumunta ako para sabihin… alam ko na ngayon kung gaano kalungkot ang kumapit sa maling paraan kapag desperado.”
napaluha si jessa. “tita…”
“pero may kondisyon ako,” dagdag ni tita celia, tumining ang boses. “huwag mo nang uulitin. huwag mong hayaan na ang gutom ang magdikta ng pagkatao mo. at kung kailangan mo ng trabaho… may isang foundation kami para sa mga single mothers at caregivers. hindi ito para sa awa. para ito sa chance.”
nanlambot ang tuhod ni jessa, hindi dahil sa hiya, kundi dahil sa bigat ng second chance na hindi niya inaasahan.
hindi naging madali ang lahat. hindi nabura ang kahihiyan. hindi nawala ang sakit ng mga araw na muntik siyang tuluyang masira. pero may isang bagay na mas mahalaga: natuto siya. na ang pera, kapag nakuha sa kasinungalingan, laging may kapalit. at ang kapalit, kadalasan, ay sarili mo.
pagkalipas ng isang taon, sa parehong klinika kung saan nabunyag ang lahat, bumalik si jessa—hindi na may pekeng tiyan, kundi may papel sa kamay: clearance para sa trabaho bilang volunteer sa counseling program ng ospital, tumutulong sa mga babaeng dumadaan sa takot, hiya, at desperasyon.
nakita niya si dr. villanueva sa hallway. tumango ang doktor. “ms. del rosario,” sabi niya, “iba ka na.”
napangiti si jessa, maliit lang. “dok… masakit po pala yung totoo,” sagot niya. “pero mas masakit po yung kasinungalingan.”
at sa paglabas niya ng klinika, tumingala siya sa araw. hindi man naging perpekto ang buhay, pero sa wakas, sa sariling paa na siya nakatayo—hindi sa pandaraya, hindi sa panlilinlang, kundi sa pagpili araw-araw na maging mas mabuti kaysa kahapon.
salamat sa pagbabasa ng kwento ni jessa—isang paalala na kapag ang kasinungalingan ay naging plano, laging may araw na lalabas ang katotohanan, at minsan, sa mismong lugar na akala mong kontrolado mo na. kung may naalala kang kaibigan o kapamilya habang binabasa ito—yung taong sobrang desperado na, o yung taong kailangan ng paalala na may mas tamang paraan—i-share mo ang post na ito sa kanila. baka ito mismo ang mensaheng kailangan nilang marinig ngayon.
