Paano kung ang utak mo pala ay unti-unting ginugupo ng ilang pagkaing nakasanayan mo nang kainin tuwing merienda, almusal, o habang nanonood ng paborito mong teleserye? Isipin mong bumabangon ka isang umaga at hindi mo maalala kung saan mo itinabi ang salamin, ang pangalan ng matalik mong kaibigan biglang nasa dulo ng dila ngunit hindi mo mabigkas, at ang simpleng listahan ng bibilhin sa palengke ay parang nalusaw sa hangin; lahat iyan ay maaaring magsimula sa bawat kagat sa maling pagkain. Sa video na ito, ibubunyag natin ang apat na pagkaing napatunayan ng agham na mabilis sumira sa memorya ng mga senior, at kung paanong ang pag-iwas sa mga ito ay maaaring magbalik ng talas, linaw, at sigla sa isipan—dahil ang utak, tulad ng puso, ay puwedeng protektahan at palakasin basta tama ang iyong mga pagpili. Manatili hanggang dulo dahil ang pang-apat na pagkain sa listahang ito ay kala-kalahating segundo lang madalas tingnan ng mga tao sa label, pero iyon pala ang naglalagay sa kanila sa panganib ng pag-guho ng alaala pagdating ng pitumpu. Bago tayo magsimula, kung nakikinig ka ngayon at seryoso kang protektahan ang sariling gunita, pindutin ang like para alam kong kasama kita, at i-komento ang numerong uno sa ibaba kapag narating natin ang unang pagkain.
Simulan natin sa pinakamadaling hagilapin ngunit pinaka-tusong kaaway ng utak—matatamis na inuming may mataas na fructose corn syrup gaya ng soft drinks, ready-to-drink na iced tea, at maging ang mga energy drink na ipinangako ang dagdag lakas. Sa bawat lagok, pumapasok ang 40 gramo o higit pang asukal na dumadaan sa blood-brain barrier at nagdudulot ng insulin spikes; ayon sa pag-aaral ng Boston University, ang mga taong umiinom ng isang lata ng soft drinks araw-araw ay may tatlong beses na mas mataas na tiyansang magpakita ng early memory loss kumpara sa mga bihira lang uminom. Tanungin mo si Mang Arturo, 71, dating masiglang retiradong mekaniko na proud sa photographic memory; nang araw-araw siyang uminom ng cola para raw “pampatanggal ng pagod,” makalipas lang ang dalawang taon halos araw-araw na siyang naliligaw pauwi galing tindahan. Nang pinaalalahanan siya ng doktor na putulin ang soda, unti-unting bumuti ang recall niya—patunay na sa pag-talikod lang sa nakasanayang rekadong matamis, may pag-asang maibalik ang kislap ng isipan. Kung narito ka pa, i-komento ang numerong dos para malaman kong hindi ka pa sumusuko.
Sunod na pagkain, at marahil nababalutan ng damdaming nostalhik tuwing family picnic—processed meat gaya ng hotdog, bacon, ham, at longganisa. Ang mga ito ay pinoproseso sa pamamagitan ng pag-aalat, pag-ppreserve gamit ang nitrite at nitrate, at kadalasang may dagdag na phosphates. Ayon sa Journal of Neurology, ang regular na pagkonsumo ng dalawang piraso ng bacon kada araw ay konektado sa 44 % na pagtaas ng panganib sa dementia. Ang nitrosamine compounds na nabubuo sa karne habang niluluto sa mataas na init ay nakakapinsala sa neuron at nagpapasimula ng oxidative stress; para itong kalawang na unti-unting kumakain sa hard drive mo. Si Aling Celia, 68, ay dating hindi mabubuhay nang walang tocino tuwing almusal; nang magsimulang lumala ang kalimot niya—nakaliligtaan niya mismong piyesa ng rosaryo—pinayuhan siya ng nutritionist na palitan ang bacon ng inihaw na isda o tinolang manok na walang balat. Makalipas ang anim na buwan, nakuha na niyang kabisaduhin ulit ang phone numbers ng mga apo. Kung ramdam mong mahalagang aksyon ito, i-komento ang numerong tres at ituloy natin.
Pangatlong salarin, mga pagkaing mataas sa trans fat—margarine, commercially baked donuts, packaged cookies, at french fries na paulit-ulit ginagamitan ng mantika. Ang trans fat ay nilikha sa laboratoryo para humaba ang shelf life ng pagkain, ngunit pinaiksi naman nito ang buhay ng maraming neuron. Isang pag-aaral sa Neurology journal ang nagpakita na ang mga may pinakamataas na antas ng industrial trans fat sa dugo ay dalawang beses na mas malaki ang tyansa sa Alzheimer’s kumpara sa may pinakamababa. Naa-apektuhan ng trans fat ang paggawa ng brain-derived neurotrophic factor (BDNF) na mahalaga sa bagong memory pathways. Isipin mo ang BDNF bilang kalsadang sementado para dumaloy nang maayos ang impormasyon; kapag konti ito, lubak-lubak ang daan, kaya kapag inisip mo kung saan mo inilagay ang salamin, masasabing “traffic” ang signal at hindi ka makarating. Si Kuya Tony, 74, isang dating tricycle driver, mahilig mag-merienda ng turon at fries sa karinderya; nang ipinalit niya ito sa saging na saba at kamote cue na niluto sa bagong mantika, humupa ang pag-kalimot niya sa pamasahe ng pasahero. Mahalagang tandaan na kahit pa nakasulat na “0 g trans fat” sa label, maaaring mayroon pa ring 0.3 g kada serving dahil pinapayagan ito sa batas; basahin ang “partially hydrogenated oil” — kapag nakita mo ito, ibaba mo ang pakete at iligtas ang iyong memorya.
At narito ang pang-apat na pagkain na malamang nakatago sa kabinet mo—refined white flour products tulad ng puting tinapay, biskwit, instant noodles, at packaged breakfast cereals. Kapag pumasok ang mga ito sa katawan, nagiging glucose sila kasing bilis ng asukal, dinadala ang pancreas sa roller-coaster ng insulin spikes. Ayon sa Singapore Longitudinal Aging Study, ang mga senior na may diet high sa glycemic load ay 55 % na mas mataas ang posibilidad ng mild cognitive impairment. Bukod pa rito, binabawasan ng sobrang simpleng carbs ang produksyon ng acetylcholine—isang neurotransmitter na mahalaga para sa pag-iisip at pag-alala. Kung pamilyar ka sa kwento ni Lola Maring, 80, na mahilig sa instant mami tuwing hatinggabi, mapapansin mong dumalas ang kanyang pagkakamaling mag-doble ng gamot; nang pinalitan niya ang instant noodles ng oatmeal at tinapay na gawa sa buo-buong butil, lumiwanag muli ang kanyang araw—literal at matalinghaga—dahil nabawasan ang mental fog bawat umaga. Kung naramdaman mong marami kang natutunan, i-komento ang numerong apat para malaman kong kasama pa rin kita.
Ngayon, baka tanungin mo, “Kailangan ko bang talikuran agad at tuluyan ang mga pagkaing ito?” Ang sagot: Hangga’t maaari, oo, ngunit kung hindi pa kaya, simulan mo sa maliit na hakbang—bawasan ang dalawang baso ng soft drinks sa isa, palitan ang bacon ng adobong tokwa, mag-lutong bahay ng karneng walang preservative, gumamit ng mantikang may label na “first-press” at isang beses lang gamitin, at palitan ang puting tinapay ng whole-grain. Ang bawat desisyong yan ay parang pag-ipon ng barya sa bangko ng memorya—hindi mo mararamdaman agad, ngunit sa paglipas ng buwan, makikita mong mas maaalalahanin mo ang kaarawan ng apo, matandaan mo ang jokes ng kabarkada, at mas malamang na tapusin mo ang crossword puzzle na dati mong sinusukuan. Tandaan, hindi tumitigil ang neurogenesis kahit lampas sisenta; binigyan tayo ng katawan ng kakayahang lumikha ng bagong koneksyon sa utak basta’t hindi natin ito binobomba ng mapanirang pagkain. Kung sa tingin mo’y mahalagang marinig ito ng kakilala mong senior, i-share mo ang videong ito sa kanya; baka iyon na ang pinakamagandang regalong maibibigay mo.
Bago tayo magtapos, pakinggan itong mabilis na paalala: Ang layunin ng video ay bigyan ka ng kaalaman, hindi palitan ang payo ng iyong doktor. Kung may kondisyon ka na gaya ng diabetes o hypertension, makipag-usap muna sa propesyonal bago baguhin ang dieta. Pero kung handa ka nang baguhin ang kinabukasan ng iyong alaala, pumili ng prutas, gulay, at whole foods. Pindutin ang subscribe at i-on ang bell notification para sa mas maraming tips na makakatulong sa iyo at sa iyong pamilya. I-komento sa ibaba ang isang pagkain na handa mong bawasan ngayong linggo—hindi lang para sa sarili mong pag-alala, kundi para sa mas maliwanag na paggunita sa mga kwentong binuo mo habang buhay. Hanggang sa muli, alagaan mo ang ulo mo tulad ng pag-aalaga mo sa puso at huwag kalimutang ngumiti, dahil ang pag-ngiti, libre at walang trans fat.
